Türk tarihinin ilk siyasetname örneği nedir?

Türk Tarihinin İlk Siyasetname Örneği: Orhun Abideleri

Orhun Abideleri Nedir?

Orhun Abideleri, 8. yüzyılda Göktürkler (II. Göktürk Kağanlığı) döneminde dikilmiş olan Türk tarihinin en eski yazılı metinleridir. Bu kitabeler, Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk adına dikilmiştir. Abideler, Türk dilinin ilk yazılı belgeleri olarak kabul edilir ve aynı zamanda Türk tarihinin ilk siyasetname örneği olarak değerlendirilir.

Orhun Abidelerinin Konumu

• Yer: Moğolistan'ın Orhun Nehri Vadisi'nde bulunur.
• Keşfi: 1889 yılında Rus bilim adamı Nikolay Mihayloviç Yadrintsev tarafından bulunmuştur. Daha sonra Danimarkalı bilim insanı Vilhelm Thomsen, 1893 yılında Orhun Yazıtları'nın dilini çözmüştür.

Orhun Abidelerinin Genel Özellikleri

• Dil: Eski Türkçe (Göktürk Alfabesi)
• Tarih: 732-735 yılları arasında dikilmiştir.
• Yazıtların Adandığı Kişiler:
  • Bilge Kağan: Devletin hükümdarı ve lideridir.
  • Kültigin: Bilge Kağan'ın kardeşi, askeri komutan ve kahramandır.
  • Tonyukuk: Bilge Kağan’ın veziri ve devletin akıl hocasıdır.

Orhun Abidelerinin İçeriği ve Siyasi Mesajları

Orhun Abideleri, sadece birer yazıt değil, aynı zamanda devlet yönetimi, halkın eğitimi ve siyasi öğütler içeren birer siyasetname niteliğindedir. İşte Orhun Abideleri'nin içerdiği bazı temel mesajlar:

1. Hükümdar ve Halk Arasındaki İlişki

• Abidelerde, hükümdarların halkı koruma ve yönetme sorumluluğu vurgulanır. Hükümdarların halkına olan sevgisi, halkın da hükümdara olan sadakati üzerinde durulur.
• Halkın refahını sağlamak, devlete karşı sadakati güçlendirmek ve iç çekişmeleri önlemek önemlidir.

2. Devlet Yönetimi ve Liderlik

• Liderlerin adaletli ve bilge olmaları gerektiği ifade edilir.
• Bilge Kağan, halkına kendi hatalarını ve eksikliklerini anlatarak öz eleştiri yapar. Bu da liderin sorumluluk bilincini gösterir.

3. Dış Tehditler ve Bağımsızlık

• Abidelerde, Çinlilerle olan ilişkiler ve onların Türk boylarını birbirine düşürme politikaları anlatılır.
• Göktürklerin bağımsızlık mücadelesi ve özgürlük anlayışı güçlü bir şekilde vurgulanır: "Üstte gök çökmedikçe, altta yer delinmedikçe, Türk milletinin ilini ve töresini kim bozabilir?"

4. Birlik ve Beraberlik

• Türk boylarının birbirleriyle dayanışma içinde olması gerektiği, iç çatışmaların devlete zarar verdiği üzerinde durulur.
• Türk milletine birliktelik çağrısı yapılır: "Ey Türk Milleti, titre ve kendine dön!"

Orhun Abidelerinin Siyasetname Niteliği

• Yönetim Felsefesi: Hükümdarların halkını koruma, halkın da devlete bağlılık gösterme ilkesi üzerine kuruludur. Bu, siyasetnamelerdeki yönetim felsefesine uygun bir içeriktir.
• İktidar ve Otorite: Abidelerde hükümdarın otoritesine vurgu yapılır. Ancak bu otorite, halkın refahını sağlamak amacıyla kullanılması gereken bir güç olarak görülür.
• Siyasi Öğütler: Liderlere ve halka yönelik öğütler içerir. Liderler adaletli, bilge ve cesur olmalı; halk da devletine sadık kalmalıdır.

Orhun Abidelerinin Türk Kültürüne Katkıları

• Dil ve Edebiyat: Türk dilinin ilk yazılı belgeleridir. Dilin yapısı, kelime dağarcığı ve anlatım gücü hakkında bilgi verir.
• Tarih: Türklerin tarihine, yaşam tarzına, inançlarına ve komşu devletlerle ilişkilerine ışık tutar.
• Siyaset: Devlet yönetimi ve liderlik anlayışına dair önemli ilkeler sunar. Bu yönüyle Türk-İslam devletlerinde yazılan siyasetnamelere ilham kaynağı olmuştur.

Sonuç

Orhun Abideleri, Türk tarihinin en önemli yazılı belgelerinden biri olarak, Türk milletinin kültürel, siyasi ve askeri geçmişini aydınlatan değerli kaynaklardır. Aynı zamanda Türk siyaset geleneğinin temellerini atan ve devlet yönetimi konusunda yol gösterici ilkeleri ortaya koyan ilk siyasetname örneğidir.