Adler, Jung ve Horney Kişilik Kuramları

 Adler, Jung ve Horney kişilik kuramları, psikolojide önemli yer tutan ve bireylerin kişilik gelişimini anlamaya yönelik farklı bakış açıları sunan teorilerdir. Bu teoriler, Freud'un psikanaliz kuramından farklı olarak, bireysel farklılıklar ve sosyal faktörlerin kişilik üzerindeki etkilerini vurgular. Her biri kişilik gelişimini farklı bir açıdan ele almıştır.

1. Alfred Adler – Bireysel Psikoloji

Alfred Adler, psikolojiye sosyal etkileşimlerin ve bireyin toplumla olan ilişkilerinin kişilik üzerindeki etkilerini vurgulayan bir yaklaşım getirmiştir. Adler, kişiliği yalnızca içsel çatışmalarla değil, bireyin toplumsal çevresiyle ve toplumdaki rolüyle şekillenen bir yapı olarak görmüştür.

Anahtar Kavramlar:

• Toplumsal İlgi (Social Interest): Adler, kişiliğin gelişmesinde sosyal ilişkilerin ve toplumsal ilgilerin önemli olduğunu savunur. Bireyin başkalarıyla uyumlu olma ve topluma katkı sağlama yeteneği, sağlıklı kişilik gelişiminin temelidir.

• Aşağılık Kompleksi (Inferiority Complex): Adler’e göre, insanlar doğuştan gelen bir yetersizlik duygusu taşırlar. Bu duygu, bireylerin hayatta daha başarılı olabilmek için çaba göstermelerine neden olur. Aşağılık kompleksi, bireyin bu yetersizlik duygusunu aşma çabasıyla kişiliği üzerinde belirleyici bir rol oynar.

• Üstünlük Çabası (Striving for Superiority): Adler, bireylerin kendilerini geliştirme ve daha iyi olma dürtüsüne sahip olduğunu belirtir. Bu üstünlük arayışı, insanın yaşam amacını oluşturur.

• Yaşam Tarzı (Life Style): Adler’e göre, bir kişinin yaşam tarzı, onun dünyaya bakış açısını ve hedeflerine ulaşma şeklini belirler. Bu yaşam tarzı, erken yaşlarda şekillenir ve bireyin bütün yaşamını etkiler.

2. Carl Jung – Analitik Psikoloji

Carl Jung, bireyin kişilik gelişiminde bilinçaltının rolünü, sembolleri, arketipleri ve kolektif bilinçdışı kavramlarını vurgulamıştır. Jung, Freud'dan farklı olarak, bireylerin yalnızca cinsel dürtülerle değil, daha geniş bir bilinçaltı ve psikolojik yapılarla şekillendiğini savunur.

Anahtar Kavramlar:

• Kollektif Bilinçdışı (Collective Unconscious): Jung'a göre, insanların paylaştığı bir kolektif bilinçdışı vardır. Bu bilinçdışı, tüm insanlık tarihinden gelen evrensel deneyimlerin ve arketiplerin depolandığı bir alandır.

• Arketipler (Archetypes): Jung, kolektif bilinçdışında yer alan evrensel semboller ve kalıplara arketipler adını verir. Bu arketipler, insanların evrensel deneyimleri ve içsel yapılarıyla ilişkilidir. Örneğin, "Anne" arketipi, bir kişiyi annelik figürüne dair evrensel bir anlayışla ilişkilendirir.

• Bireyselleşme Süreci (Individuation): Jung'a göre, bireyselleşme, kişiliğin olgunlaşması ve bireyin bilinçli benlik ile bilinçdışı arasındaki dengeyi kurması sürecidir. Bu süreç, bireyin hem kişisel hem de kolektif bilinçdışını entegre etmesiyle tamamlanır.

• Persona ve Gölge: Jung, kişiliğin iki önemli bileşenini tanımlar: Persona, bireyin toplumda kendini sunduğu yüzüdür; Gölge ise, bireyin bastırdığı ve kabul etmekte zorlandığı karanlık yönlerini temsil eder. Bireyselleşme sürecinde, bu iki bileşenin dengelenmesi önemlidir.

3. Karen Horney – Psikanalitik Feminist Kuram

Karen Horney, psikolojik kuramını feminist bir bakış açısıyla geliştiren bir psikologdur. Horney, özellikle kadınların psikolojisi ve toplumsal cinsiyetin kişilik gelişimi üzerindeki etkisi üzerine önemli katkılar yapmıştır. Freud'un kadınlarla ilgili bazı görüşlerine karşı çıkarak, toplumsal ve kültürel faktörlerin kişiliği daha fazla şekillendirdiğini savunmuştur.

Anahtar Kavramlar:

• Temel Anksiyete (Basic Anxiety): Horney, temel anksiyeteyi, bireylerin toplumda yalnızlık ve terk edilme korkusuyla yüzleşmelerinden doğan bir duygu olarak tanımlar. Bu anksiyete, özellikle çocuklukta, güvenli ve sevgi dolu bir ortamda yetişmemiş bireylerde daha belirgindir.

• Savunma Mekanizmaları: Horney, Freud'un savunma mekanizmalarını kabul etmekle birlikte, bunları daha çok toplumsal ve kültürel faktörlerle ilişkilendirmiştir. Örneğin, bireylerin içsel çatışmalarını çözme çabası, hem kişisel hem de kültürel normlardan etkilenir.

• İçsel Çatışma ve Yönelimler: Horney'e göre, bireylerin gelişiminde üç temel yönelim vardır:

  • Diğerlerine Yönelme: Birey, başkalarıyla yakın ilişkiler kurmaya, onlardan onay almaya çabalar.

  • Diğerlerinden Kaçınma: Birey, ilişkilerden kaçınarak yalnızlığı tercih eder.

  • Kendine Yönelme: Birey, bağımsızlık ve özerklik arayışındadır.

• Kadınlık ve Erkeklik: Horney, kadın ve erkeklerin psikolojisinin toplumsal yapılarla şekillendiğini savunur. Kadınların Freud'un teorilerinde yer alan "penis kıskanması" gibi kavramlarla açıklanamayacak kadar güçlü ve bağımsız bireyler olduğunu belirtmiştir.

Sonuç:

Adler, Jung ve Horney, kişilik gelişimini farklı açılardan ele almışlardır. Adler, sosyal etkileşimlerin kişilik üzerindeki etkisini vurgularken, Jung bilinçdışının kolektif yapısını ve bireyselleşmeyi ön plana çıkarmıştır. Horney ise, özellikle toplumsal ve kültürel faktörlerin kişilik gelişiminde belirleyici rol oynadığını savunarak, psikolojik kuramları feminist bir bakış açısıyla yeniden şekillendirmiştir. Bu teoriler, bireylerin içsel çatışmalarını, toplumsal rollerini ve gelişim süreçlerini daha derinlemesine anlamamıza yardımcı olur.