Artuklular

Artukluların Kuruluşu

• Kurucusu: Artuk Bey'in oğulları olan Sökmen, İlgazi ve Necmeddin Alp
• Kuruluş Tarihi: 1102
• Kurulduğu Bölge: Mardin, Diyarbakır, Hasankeyf, Harput (Elazığ) ve çevresi
• Önemi: Anadolu'nun Güneydoğu bölgesinde kurulan güçlü bir Türk beyliğidir. Üç farklı kol halinde yönetilmiştir: Mardin, Hasankeyf ve Harput kolları.

Siyasi Tarih ve Gelişmeler

• Artuk Bey, Büyük Selçuklu Devleti'nin ünlü komutanlarından biridir. Malazgirt Savaşı'na katılmış ve Kudüs'ün fethinde görev almıştır.
• Artuk Bey'in ölümünden sonra oğulları, Mardin ve çevresinde bağımsız bir devlet kurmuşlardır.
• Haçlı Seferleri sırasında Haçlılarla savaşmışlar ve bölgelerini başarıyla savunmuşlardır.
• Eyyubilerle ittifak yaparak Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.
• Moğol istilası ve Eyyubiler'in güçlenmesiyle birlikte devlet zayıflamış ve yıkılmıştır.

Artuklu Devleti'nin Kültür ve Medeniyete Katkıları

• Artuklular, bilim, mimari ve sanat alanında önemli eserler vermişlerdir.
• Bilim insanları ve sanatkârlara destek olmuşlardır.
• El Cezeri, Artuklular döneminde yaşamış ve mühendislik alanında önemli eserler vermiştir. El Cezeri, sibernetik biliminin öncüsü kabul edilir.

Mimari ve Sanat

Artuklular, mimari alanda özgün ve estetik yapılar inşa etmişlerdir. Bölgedeki birçok tarihi yapı, Artukluların mimari anlayışını yansıtır.

Önemli Eserleri:

• Malabadi Köprüsü: Silvan (Diyarbakır) yakınlarında yer alır. Ortaçağ'ın en büyük taş kemer köprüsüdür.
• Hasankeyf Köprüsü: Dicle Nehri üzerinde yer alır. Ortaçağ'da yapılan en büyük köprülerden biridir.
• Hatuniye Medresesi: Mardin’de yer alan bu medrese, Artuklu döneminin önemli eğitim merkezlerinden biridir.
• Kasımiye Medresesi: Mardin'de bulunan bu medrese, dönemin önemli eğitim kurumlarındandır.
• Zinciriye Medresesi: Mardin'de yer alır ve dönemin önemli yapılarından biridir.

Artuklu Devleti'nin Yıkılışı

• 13. yüzyılda Moğol istilası ve Eyyubiler’in güçlenmesiyle zayıflamışlardır.
• 14. yüzyılın başlarında Eyyubiler ve Memlükler tarafından yıkılmışlardır.

KPSS İçin Özet

Konu	Bilgi
Kurucusu	Artuk Bey'in oğulları (Sökmen, İlgazi, Necmeddin Alp)
Kuruluş Yeri	Mardin, Diyarbakır, Hasankeyf, Harput
Önemli Şahsiyetler	El Cezeri (Bilim insanı, mühendis)
Önemli Eserler	Malabadi Köprüsü, Hasankeyf Köprüsü, Hatuniye Medresesi, Kasımiye Medresesi
Yıkılış Sebepleri	Moğol istilası, Eyyubiler ve Memlükler'in saldırıları

📌 KPSS Tarih için önemli not: Artukluların bilim ve sanata olan katkıları, özellikle El Cezeri'nin çalışmaları sınavlarda sıkça sorulabilir. Ayrıca, Malabadi Köprüsü ve Hasankeyf gibi yapılar da dikkat edilmesi gereken önemli eserlerdir.