Atatürk İlkeleri

 

Atatürk İlkeleri

Giriş:

Atatürk İlkeleri, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini oluşturan, devletin modernleşme ve çağdaşlaşma yolunda attığı önemli adımları belirleyen ilkelerdir. Bu ilkeler, Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsızlık mücadelesinin ardından yeni bir ulus-devlet anlayışının kurulmasını sağlamak amacıyla belirlenmiştir.

1. Cumhuriyetçilik

Tanım: Halkın egemenliğini esas alan yönetim biçimidir. Monarşi ve oligarşi gibi yönetim biçimlerine karşıdır.
Özellikleri:

• Demokrasiye dayanır ve halk iradesini esas alır.
• Seçme ve seçilme hakkı tanır.
• Milletin egemenliği temel alınır.
  Cumhuriyetçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar:
• TBMM'nin açılması (23 Nisan 1920)
• Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922)
• Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)
• Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
• Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi (1930-1934)
• 1921 ve 1924 Anayasalarının kabul edilmesi
• Çok partili hayata geçiş denemeleri

2. Laiklik

Tanım: Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, devletin dinler karşısında tarafsız kalmasıdır.
Özellikleri:

• Din ve vicdan özgürlüğünü savunur.
• Devletin resmî bir dini yoktur.
• Dini kurallar, devlet yönetiminde etkili değildir.
  Laiklik Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar:
• Saltanatın kaldırılması
• Halifeliğin kaldırılması
• Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti'nin kaldırılması
• Medreselerin kapatılması
• Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması
• Medeni Kanun'un kabul edilmesi (1926)
• Anayasa'dan "Devletin dini İslam'dır" maddesinin çıkarılması (1928)
• 1937'de Anayasa'ya laiklik ilkesinin eklenmesi

3. Halkçılık

Tanım: Sınıf ayrımı yapmaksızın, halkın eşitliğini esas alan, milletin refahını ve mutluluğunu amaçlayan ilkedir.
Özellikleri:

• Kanun önünde eşitlik sağlanır.
• Sosyal adalet ve dayanışma anlayışına dayanır.
• Herkesin devlet yönetimine katılım hakkı vardır.
  Halkçılık Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar:
• Aşar vergisinin kaldırılması (1925)
• Medeni Kanun'un kabulü ile kadın-erkek eşitliği
• Soyadı Kanunu'nun kabulü (1934)
• Azınlıkların ayrıcalıklarının sona erdirilmesi
• Sosyal devlet anlayışının benimsenmesi

4. Milliyetçilik

Tanım: Milletin birliğini, bütünlüğünü ve bağımsızlığını esas alan ilkedir. Irkçılığı reddeder ve kültürel bir milliyetçilik anlayışına dayanır.
Özellikleri:

• Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı temel amaçtır.
• Kültürel değerlerin korunmasını savunur.
• Ulusal çıkarlar ön plandadır.
  Milliyetçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar:
• Kapitülasyonların kaldırılması
• İstiklal Marşı'nın kabulü (1921)
• Türk Tarih Kurumu'nun kurulması (1931)
• Türk Dil Kurumu'nun kurulması (1932)
• Kabotaj Kanunu'nun çıkarılması (1926)
• İzmir İktisat Kongresi'nin yapılması (1923)
• Türk parasını koruma kanununun çıkarılması

5. Devletçilik

Tanım: Devletin, ekonomik ve sosyal alanlarda aktif rol oynayarak kalkınmayı sağlamasıdır.
Özellikleri:

• Karma ekonomi modeli benimsenmiştir.
• Devlet, özel sektörün yetersiz kaldığı alanlarda öncü rol üstlenir.
  Devletçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar:
• Teşvik-i Sanayi Kanunu (1927)
• Beş Yıllık Sanayi Planları
• Sümerbank ve Etibank'ın kurulması
• Devlet Demiryolları'nın kurulması
• Merkez Bankası'nın kurulması (1930)
• Kabotaj Kanunu'nun kabul edilmesi

6. İnkılapçılık (Devrimcilik)

Tanım: Yeniliklere açık olmayı, değişimi ve modernleşmeyi ifade eder.
Özellikleri:

• Çağın gereksinimlerine uygun yenilikler yapılır.
• Statükoculuğa karşıdır.
• Dinamik bir yapı içerir.
  İnkılapçılık Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar:
• Miladi takvimin kabulü (1925)
• Uluslararası saat ve rakam sistemine geçiş
• Kılık-Kıyafet Kanunu'nun çıkarılması (1925)
• Hafta tatilinin pazar günü olarak belirlenmesi
• Soyadı Kanunu'nun çıkarılması (1934)

KPSS İçin Önemli Notlar:

• Atatürk İlkeleri, 1937 yılında Anayasa’ya eklenmiştir.
• Laiklik ilkesi, devletin resmi dini olmadığını ve devletin din işlerine karışmadığını belirtir.
• Devletçilik, özel girişimi tamamen dışlamaz; karma ekonomi modelini benimser.
• İnkılapçılık, geçmişten kopmak değil, çağdaşlaşmayı hedefler.
• Atatürk İlkeleri arasında birbirini tamamlayan ve destekleyen bir ilişki vardır.