Atatürk İnkılapları

 

Atatürk İnkılapları

Giriş:

Atatürk İnkılapları, Türkiye Cumhuriyeti'nin modernleşme yolunda gerçekleştirdiği köklü değişikliklerdir. Bu inkılaplar, toplumu çağdaş, laik, demokratik ve ilerlemeci bir yapıya kavuşturmayı hedeflemiştir. KPSS için önemli olan bu inkılaplar; siyasi, hukuki, eğitim-kültür, toplumsal ve ekonomik alanlarda yapılmıştır.

I. Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar:

Bu inkılaplar, devletin yönetim biçimini ve siyasi yapısını köklü bir şekilde değiştirmiştir.

1. Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922):

• Osmanlı Devleti'nin resmi olarak sona erdiğini ifade eder.
• İstanbul Hükümeti'nin TBMM'ye karşı olan otoritesi sona ermiştir.
• Milli egemenlik anlayışına geçilmiştir.

2. Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923):

• Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu kabul edilmiştir.
• Cumhurbaşkanı seçilen ilk kişi Mustafa Kemal Atatürk olmuştur.
• Kabine sistemi ve çok partili hayata geçiş denemeleri yapılmıştır.

3. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924):

• Teokratik yapı sona ermiştir.
• Laik devlet anlayışına geçişin temelleri atılmıştır.
• Osmanlı hanedan üyeleri yurt dışına çıkarılmıştır.

4. 1924 Anayasası:

• Cumhuriyetin temel esasları belirlenmiştir.
• Milli egemenlik, kuvvetler birliği esasına dayanmıştır.
• "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir." anlayışı kabul edilmiştir.

II. Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar:

Bu alandaki inkılaplar, devletin hukuki yapısını laik bir temele oturtmayı amaçlamıştır.

• Türk Ceza Kanunu (1926): İtalya'dan alınmıştır.
• Ticaret Kanunu (1926): Almanya'dan uyarlanmıştır.
• İcra ve İflas Kanunu: İsviçre'den alınmıştır.
• Türk Medeni Kanunu (1926): İsviçre Medeni Kanunu'ndan uyarlanmıştır.
  • Kadınlara miras, boşanma, velayet gibi haklar sağlanmıştır.
  • Tek eşlilik esası benimsenmiştir.
  • Resmi nikâh zorunluluğu getirilmiştir.

III. Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar:

Bu alandaki inkılaplar, eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak ve milli bir eğitim sistemi kurmak amacıyla yapılmıştır.

• Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924): Eğitim birliği sağlanmış, medreseler kapatılmıştır.
• Harf İnkılabı (1928): Arap alfabesi yerine Latin alfabesi kabul edilmiştir.
• Millet Mektepleri (1928): Halkın okuma-yazma öğrenmesi sağlanmıştır.
• Türk Tarih Kurumu (1931): Türk tarihini araştırmak ve geliştirmek amacıyla kurulmuştur.
• Türk Dil Kurumu (1932): Türk dilinin geliştirilmesi ve sadeleştirilmesi için kurulmuştur.
• Üniversite Reformu (1933): Modern bilim anlayışına uygun eğitim vermek amacıyla üniversitelerde yenilikler yapılmıştır.

IV. Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar:

Bu inkılaplar, toplumun çağdaş, medeni ve laik bir yapıya ulaşmasını hedeflemiştir.

• Şapka Kanunu (1925): Batı tarzı kıyafetler benimsenmiş, fes ve sarık kullanımı yasaklanmıştır.
• Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (1925): Dini ve mistik kurumların toplumsal ve siyasi alandaki etkisi sona erdirilmiştir.
• Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik: Hicri takvim yerine Miladi takvime geçilmiştir.
• Soyadı Kanunu (1934): Her Türk vatandaşının bir soyadı alması zorunlu hale getirilmiştir. Mustafa Kemal'e "Atatürk" soyadı verilmiştir.

V. Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar:

Ekonomik alandaki inkılaplar, ekonomik bağımsızlığı sağlama, kalkınma ve modernleşme amaçlıdır.

• Türkiye İktisat Kongresi (1923): İzmir'de toplanmış, ekonomi politikaları belirlenmiştir.
• Aşar Vergisi’nin Kaldırılması (1925): Köylünün üzerindeki ağır vergi yükü hafifletilmiştir.
• Kabotaj Kanunu (1926): Türk kara sularında gemi işletme hakkı Türk vatandaşlarına verilmiştir.
• Teşvik-i Sanayi Kanunu (1927): Sanayileşme desteklenmiş, özel sektör teşvik edilmiştir.
• Devletçilik İlkesi: Beş yıllık sanayi planları yapılmış, Sümerbank, Etibank gibi kurumlar kurulmuştur.

KPSS İçin Önemli Notlar:

• Atatürk İnkılapları, Türkiye'nin laikleşme, modernleşme ve çağdaşlaşma sürecinde büyük önem taşır.
• İnkılapların amacı, çağdaş bir toplum yapısı oluşturmak ve milli egemenliği tesis etmektir.
• Hukuk alanındaki değişiklikler, laik devlet yapısının kurulmasında en önemli adımlardan biridir.
• Eğitimdeki değişiklikler, kültürel değişimi hızlandırarak modernleşmeyi sağlamıştır.
• Toplumsal alandaki inkılaplar, Batı dünyasıyla entegrasyonu kolaylaştırmıştır.
• Ekonomik alandaki gelişmeler, ulusal kalkınmayı hızlandırmıştır.