Bilişsel Öğrenme Kuramları

 Bilişsel Öğrenme Kuramları, öğrenmenin zihinsel süreçlerle ilişkilendirildiği ve bireylerin çevrelerinden aktif olarak bilgi edindiği kuramlardır. Bu kuramlar, bireylerin dışsal uyaranlara verdiği tepkilerin ötesine geçerek, zihinsel temsillerin, hatırlama, dikkat, problem çözme ve anlam oluşturma gibi süreçlerin öğrenme üzerinde nasıl etkili olduğunu vurgular. Bilişsel öğrenme, içsel temsillerin, stratejilerin ve bireylerin kendi düşünme süreçlerinin öğrenme sürecine nasıl yön verdiğini anlamayı amaçlar.

Bilişsel Öğrenme Kuramlarının Temel İlkeleri:

1. Bilişsel Yapılar: Bilişsel öğrenme kuramları, bireylerin çevreyi nasıl algıladıkları ve nasıl anlam oluşturdukları ile ilgilidir. İnsanlar, çevrelerinden gelen uyarıları sadece dışsal etkenlere tepki olarak almazlar, aynı zamanda bu uyarıları kendi zihinsel yapılarıyla, önceki deneyimleriyle ve bilgilerle ilişkilendirerek işlerler.

2. Bilgi İşleme: Bilişsel kuramlar, öğrenmenin bilgi işleme süreciyle ilişkili olduğunu savunur. Bu süreç, bilgilerin alınması, depolanması ve gerektiğinde geri getirilmesiyle ilgili olan bir dizi adımdan oluşur. İnsan beyni, bilgiyi tıpkı bir bilgisayar gibi işler; bilginin giriş, depolama ve çıkarılma aşamaları vardır.

3. Zihinsel Temsiller: Bilişsel öğrenme, insanların çevreyi zihinsel temsiller (örneğin, görüntüler, semboller, dil) aracılığıyla anlamlandırmalarını kabul eder. Bu temsiller, bireylerin öğrenilen bilgiyi nasıl organize ettiğini ve yeni bilgileri mevcut bilgiyle nasıl ilişkilendirdiğini gösterir.

4. Aktif Öğrenme: Bilişsel öğrenme kuramlarına göre, öğrenme sadece pasif bir süreç değildir. Bireyler, bilgiyi aktif bir şekilde işler, analiz eder ve yeni bilgilerle entegre eder. Bu, öğrenenin bilgiyi anlamaya, organize etmeye ve uygulamaya yönelik aktif bir çaba harcadığı bir süreçtir.

5. İçsel Temsil ve Stratejiler: Bilişsel öğrenme, öğrenilen bilgilerin zihinsel olarak temsil edilmesini ve öğrenen kişinin bu bilgiyi hatırlama, kullanma ve başka bağlamlarda uygulama stratejilerini öğrenmesini vurgular.

Bilişsel Öğrenme Kuramlarına Dair Önemli Yaklaşımlar:

1. Piaget'nin Bilişsel Gelişim Kuramı: Jean Piaget, çocukların bilişsel gelişim süreçlerini aşamalı olarak inceledi. Piaget'e göre öğrenme, bireylerin çevreyle etkileşimde bulunarak yapısal değişiklikler geçirmesiyle gerçekleşir. Piaget'nin kuramında çocuklar, her aşamada çevrelerinden bilgi toplar ve bu bilgiyi mevcut bilişsel yapılarıyla (şemalar) işler. Piaget'nin kuramı, bilişsel yapıları ve düşünme süreçlerinin nasıl geliştiğine dair önemli bir bakış açısı sunar.

2. Vygotsky’nin Sosyal Bilişsel Gelişim Kuramı: Lev Vygotsky, öğrenmenin sosyal bir süreç olduğunu vurgular. Vygotsky, çocukların düşünme ve dil becerilerini, toplumsal etkileşimler ve kültürel bağlam içinde geliştirdiğini savunur. Ona göre, bilişsel gelişim, zone of proximal development (ZPD) (yakınsal gelişim alanı) kavramı ile açıklanabilir; bu, bir çocuğun bağımsız olarak çözebileceği görevlerle, bir rehber yardımıyla çözebileceği görevler arasındaki farktır.

3. Bruner’in Keşfetmeye Dayalı Öğrenme Kuramı: Jerome Bruner, öğrenmenin keşfetmeye dayalı bir süreç olduğunu savunur. Bruner'e göre, öğrenciler aktif bir şekilde çevrelerini keşfederken ve bu süreçte anlam oluştururken daha iyi öğrenirler. Bruner, öğrenmeyi üç ana aşama ile açıklar: ikincil kodlama, kavramsal keşif, ve mantıklı keşif.

4. Gagne’in Öğrenme Kuramı: Robert Gagne, öğrenmenin aşamalı bir süreç olduğunu ve her aşamanın belirli bilişsel stratejilere dayanarak işlediğini savunur. Gagne, bilgi işleme teorisini kullanarak öğrenme süreçlerini ayrıntılı bir şekilde açıklar ve öğretimin, öğrencilerin bilişsel yapıları üzerinde nasıl bir etki yaratacağına dair bir yol haritası sunar.

5. Bilişsel Yük Teorisi (Cognitive Load Theory): John Sweller tarafından geliştirilen bu teori, öğrenme sürecinde bilişsel kaynakların nasıl kullanıldığını anlamaya çalışır. Öğrenme sürecinde, zihinsel işleme kapasitesinin sınırlı olduğu ve çok fazla bilgiyi aynı anda işlemeye çalışmanın öğrenmeyi zorlaştıracağı kabul edilir. Bu teoriyi kullanan eğitmenler, öğretim sırasında bilişsel yükü azaltmayı hedeflerler.

Bilişsel Öğrenme Kuramlarının Uygulamada Kullanımı:

1. Anlamlı Öğrenme: Bilişsel öğrenme kuramlarına göre, anlamlı öğrenme, yeni bilginin öğrenenin mevcut bilgi yapılarıyla ilişkilendirilmesiyle gerçekleşir. Öğrencilerin öğrendikleri bilgiyi anlamlandırmaları, onları uzun süreli bellekte depolamak için kritik bir faktördür.

2. Problem Çözme: Bilişsel kuramlar, öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştirmeye yönelik stratejiler geliştirir. Bu süreç, bireylerin bilinen bilgileri yeni ve bilinmeyen durumlarla ilişkilendirerek çözüm üretmeleri şeklinde işler.

3. Metabilişsel Stratejiler: Bilişsel kuramlar, öğrencilerin öğrenme süreçlerini kontrol etmelerini ve düzenlemelerini vurgular. Metabilişsel stratejiler, bireylerin kendi düşünme süreçlerini izlemesi, stratejilerini değiştirmesi ve öğrenme sürecini daha verimli hale getirmesi için kullanılan tekniklerdir.

Sonuç:

Bilişsel öğrenme kuramları, öğrenmenin sadece çevresel uyaranlara tepki olarak gerçekleşmediğini, aynı zamanda bireylerin içsel zihinsel süreçlerinin, bilgiyi anlamlandırma ve kullanma şekillerinin de çok önemli olduğunu ortaya koyar. Bu kuramlar, öğretim ve öğrenme süreçlerinde daha aktif, anlamlı ve öğrencinin bilişsel gelişimine dayalı bir yaklaşımı destekler.