Büyük Selçuklu Devleti

 

Büyük Selçuklu Devleti - Detaylı Konu Anlatımı

Kuruluş ve Kurucular

• Kuruluş Tarihi: 1037
• Kurucuları: Selçuk Bey'in torunları Tuğrul ve Çağrı Bey
• Kuruluş Yeri: Horasan (bugünkü İran toprakları)
• Resmi Din: İslam
• Türk-İslam Devletlerinin İlk Büyük Temsilcisi: Büyük Selçuklu Devleti, Türk-İslam sentezini oluşturan ve geliştiren ilk büyük devletlerden biridir.

Büyük Selçuklu Devleti'nin Yönetim Anlayışı

• Kut Anlayışı: Yönetim yetkisinin Tanrı tarafından hükümdara verildiğine inanılır.
• Merkeziyetçi Yönetim: Hükümdar, devletin mutlak otoritesidir. Ancak hanedan üyeleri ve beyler de belirli yetkilere sahiptir.
• İkta Sistemi: Toprakların yönetimi için ikta sistemi uygulanmış, devlet memurlarına maaş yerine toprak verilmiştir. Bu sistem orduyu güçlendirmiştir.
• Divan-ı Saltanat: Devletin yönetim işleri burada yürütülür. Başı "Vezir" çeker.

Tuğrul Bey Dönemi (1037-1063)

• Tuğrul Bey'in Ünvanı: Abbasi Halifesi tarafından "Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı" unvanı verilmiştir.
• Bizans ile İlişkiler:
  • 1048 Pasinler Savaşı: Bizans'a karşı kazanılmıştır. Büyük Selçuklular ile Bizans arasındaki ilk önemli savaştır.
• Gaznelilerle Mücadele:
  • Nesa (1035), Serahs (1038), Dandanakan (1040) Savaşları: Gaznelileri mağlup ederek Horasan'ı ele geçirmişlerdir. Dandanakan Savaşı, Gaznelilerin yıkılış sürecini başlatmıştır.

Alparslan Dönemi (1063-1072)

• Ani Kalesi'nin Fethi (1064): Alparslan, Ani Kalesi'ni fethederek Abbasi Halifesi'nden "Ebu'l Feth" (Fetihlerin Babası) unvanını almıştır.
• Malazgirt Meydan Muharebesi (1071):
  • Bizans İmparatoru IV. Romen Diyojen yönetimindeki ordu ile yapılan savaşta Bizans büyük bir yenilgiye uğramıştır.
  • Sonuçları:
    • Anadolu'nun kapıları Türklere açılmış, Anadolu'da Türk Beylikleri dönemi başlamıştır.
    • Abbasi Halifesi, Alparslan’a "İslam ülkelerinin sultanı" unvanını vermiştir.
    • Bu savaş, Türklerin Anadolu'da kalıcı olmasının temelini oluşturmuştur.

Melikşah Dönemi (1072-1092)

• Devletin En Parlak Dönemi: Melikşah dönemi, Büyük Selçuklu Devleti'nin zirve noktasıdır.
• Vezir Nizamülmülk: Melikşah’ın en önemli veziridir. Devlet yönetiminde Nizamiye Medreseleri’ni kurarak eğitimde ve bürokraside büyük reformlar gerçekleştirmiştir.
• Nizamiye Medreseleri:
  • Eğitim kurumu olarak dinî ve dünya ilimlerinin öğretildiği merkezlerdir.
  • Bilim, felsefe, hukuk ve astronomi gibi alanlarda eğitim verilmiştir.
  • Bağdat, Nişabur, Rey gibi şehirlerde kurulmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti'nin Çöküşü

• Melikşah'ın Ölümü (1092): Melikşah'ın ölümüyle birlikte devlet taht kavgalarına sürüklenmiş, iç karışıklıklar artmıştır.
• Haçlı Seferleri (1096-1270): İlk Haçlı Seferleri sırasında Selçuklu'nun zayıflaması, Bizans ve Batı Avrupa'nın Anadolu'ya saldırılarını kolaylaştırmıştır.
• Batınilik Hareketleri: Hasan Sabbah liderliğindeki Batıniler, Selçuklu bürokrasisine suikastlar düzenleyerek devleti zayıflatmıştır.
• Katvan Savaşı (1141): Karahitaylar karşısında alınan ağır yenilgi, Selçukluların çöküş sürecini hızlandırmıştır.

Büyük Selçuklu Devleti'nin Önemi ve Mirası

• Türk-İslam Sentezi: İslamiyet ile Türk kültürünü harmanlayarak kalıcı bir kültürel miras bırakmışlardır.
• Anadolu'nun Türkleşmesi: Malazgirt Savaşı, Anadolu'da Türk hakimiyetinin temelini atmıştır.
• İkta Sistemi: Bu sistem, Osmanlılar da dahil olmak üzere birçok Türk-İslam devleti tarafından benimsenmiştir.
• Nizamiye Medreseleri: Selçuklu medeniyetinin eğitim alanındaki en önemli eserleridir.

KPSS İçin Notlar:

Özellik	Detay
Kurucular	Tuğrul Bey ve Çağrı Bey
En Parlak Dönem	Melikşah
Alparslan'ın Ünvanı	Ebu'l Feth
Abbasi Halifesi'nin Ünvanı	Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı (Tuğrul Bey)
Malazgirt Savaşı'nın Sonuçları	Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı
Nizamiye Medreseleri	Melikşah dönemi
Batınilik Hareketleri	Hasan Sabbah ve Haşhaşiler
Çöküş Savaşı	Katvan Savaşı (1141)

KPSS İçin Çalışma Önerileri:

• Malazgirt Savaşı'nın önemi ve sonuçları detaylıca çalışılmalı.
• Nizamiye Medreseleri’nin amacı ve önemi kavranmalı.
• Batınilik hareketleri ve Haçlı Seferleri'nin Büyük Selçuklu Devleti'ne etkileri bilinmeli.
• İkta sistemi ve Türk-İslam devletlerindeki uygulamaları öğrenilmeli.

İşte Büyük Selçuklu Devleti ile ilgili soru-cevaplar:

---

Büyük Selçuklu Devleti

1. Tuğrul Bey döneminde Bizans ile yapılan savaş hangisidir?

   • Pasinler Savaşı.

2. Gaznelilerle yapılan savaşlar nelerdir?

   • Nesa, Serahs ve Dandanakan Savaşları.

3. Tuğrul Bey'in unvanı nedir?

   • Doğu’nun ve Batı’nın Sultanı.

4. Ani Kalesi'ni kim fethetmiştir?

   • Alparslan.

5. Alparslan'a verilen unvan nedir?

   • Ebu-l Feth (Fetihlerin Babası).

6. Bizans ile yapılan Malazgirt Savaşı hangi hükümdar döneminde olmuştur?

   • Alparslan.

7. Malazgirt Savaşı'nın Türk tarihindeki önemi nedir?

   • Anadolu'nun kapısı Türklere açılmıştır.

8. Malazgirt Savaşı başka hangi adla anılır?

   • Yurt Açan Savaşı.

9. Malazgirt Savaşı sonrası Abbasi Halifesi, Alparslan'a hangi unvanı vermiştir?

   • İslam ülkelerinin sultanı.

10. Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu'da hangi dönem başlamıştır?

    • Beylikler Dönemi.

11. Büyük Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemi hangi hükümdar zamanında yaşanmıştır?

    • Melikşah.