Devlet Yönetim Biçimleri: Monarşi, Teokrasi, Oligarşi ve Cumhuriyet

 

Devlet Yönetim Biçimleri: Monarşi, Teokrasi, Oligarşi ve Cumhuriyet

KPSS'de devlet biçimleri konusu, tarih, vatandaşlık ve anayasa hukuku bölümlerinde sıkça karşımıza çıkar. Monarşi, teokrasi, oligarşi ve cumhuriyet gibi yönetim biçimlerinin özelliklerini, avantajlarını ve dezavantajlarını bilmek, soruları doğru yanıtlamak için önemlidir.

1. Monarşi

Monarşi, devletin yönetiminin tek bir hükümdar (kral, kraliçe, imparator, padişah) tarafından yürütüldüğü yönetim biçimidir.

Monarşinin Özellikleri:

• Egemenlik tek bir kişide toplanır.
• Hükümdarın görevi genellikle ömür boyudur ve nesilden nesile geçer.
• Monarşiler mutlak veya meşruti olarak ikiye ayrılır:
  • Mutlak Monarşi: Hükümdarın yetkileri sınırsızdır ve kararları tartışılmaz. (Suudi Arabistan, Brunei)
  • Meşruti Monarşi: Hükümdarın yetkileri anayasa ve parlamento ile sınırlandırılmıştır. (Birleşik Krallık, Japonya)
• Hükümdarın dini veya geleneksel bir meşruiyeti olabilir.

Monarşiye Örnekler:

• Mutlak Monarşi: Suudi Arabistan, Brunei
• Meşruti Monarşi: Birleşik Krallık, Japonya, İspanya

2. Teokrasi

Teokrasi, dini liderlerin veya dini kuralların devlet yönetiminde etkin olduğu bir yönetim biçimidir. Dini otorite, siyasi otoriteyle iç içedir.

Teokrasinin Özellikleri:

• Devletin resmi dini vardır ve bu dinin kuralları anayasa veya yasaların temelini oluşturur.
• Dini liderler, hem dini hem de siyasi otoriteye sahiptir.
• Hukuk sistemi büyük ölçüde dini kurallara dayanır.
• Toplumun dini inançları, devletin yönetim biçimini belirler.

Teokrasiye Örnekler:

• Vatikan: Papa, hem dini hem de siyasi liderdir.
• İran: Şii İslam esaslarına göre yönetilir ve dini liderler önemli siyasi yetkilere sahiptir.

3. Oligarşi

Oligarşi, yönetim yetkisinin toplumun belirli bir azınlığının elinde olduğu bir yönetim biçimidir. Bu azınlık genellikle zenginler, soylular veya askeri liderlerden oluşur.

Oligarşinin Özellikleri:

• Yönetim gücü sınırlı bir grubun elindedir.
• Kararlar genellikle halkın geniş kesimleriyle paylaşılmadan alınır.
• Otoriter bir yapıya sahiptir ve halkın siyasi katılımı sınırlıdır.
• Ekonomik veya askeri güç, yönetimi belirler.

Oligarşiye Örnekler:

• Antik Sparta: Askeri aristokrasiye dayanan bir oligarşiydi.
• Modern Örnekler: Bazı diktatörlükler ve askeri cunta yönetimleri oligarşik özellikler gösterebilir.

4. Cumhuriyet

Cumhuriyet, devlet başkanının seçimle iş başına geldiği ve halkın iradesinin yönetimde etkili olduğu bir yönetim biçimidir.

Cumhuriyetin Özellikleri:

• Devlet başkanı seçimle belirlenir.
• Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir.
• Kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanır (yasama, yürütme, yargı ayrılığı).
• Hukuk devleti anlayışı vardır; kanun önünde eşitlik sağlanır.
• Demokratik ve laik yapıda olabilir.

Cumhuriyete Örnekler:

• Türkiye: Demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olarak cumhuriyet yönetimindedir.
• Fransa: Cumhuriyetin köklü bir temsilcisidir.
• ABD: Federal bir cumhuriyet olarak anayasaya dayalıdır.

Devlet Yönetim Biçimlerinin Karşılaştırılması

Özellikler	Monarşi	Teokrasi	Oligarşi	Cumhuriyet
Egemenlik	Hükümdarda	Dini liderlerde	Seçkin bir grupta	Halkta
Devlet Başkanı	Hükümdar	Dini lider	Seçkin grup	Seçimle belirlenen başkan
Hukuk Sistemi	Geleneksel veya anayasal	Dini kurallara dayalı	Grubun çıkarlarına uygun	Anayasal ve demokratik
Halka Katılım	Sınırlı	Dini kurallarla sınırlı	Sınırlı	Geniş ve demokratik

Örnek KPSS Sorusu

Soru: "Devlet yönetiminin dini kurallara dayandığı ve dini liderlerin hem siyasi hem de dini otoriteye sahip olduğu yönetim biçimi aşağıdakilerden hangisidir?"
a) Monarşi
b) Oligarşi
c) Teokrasi
d) Cumhuriyet
Cevap: c) Teokrasi