Hukuk Türleri ve Kaynakları

 

Hukuk Türleri ve Kaynakları

KPSS'de hukuk türleri ve kaynaklarıyla ilgili sorular gelme olasılığı yüksek. Bu nedenle konuyu kapsamlı şekilde ele alarak kalıcı bir öğrenme sağlamak önemli.

Hukuk Türleri

1. Pozitif Hukuk
   • Tanım: Bir ülkede belirli bir dönemde yürürlükte olan yazılı ve yazısız hukuk kurallarının tamamıdır.
   • Özellik: Uygulamada olan, bağlayıcılığı olan ve devlet otoritesiyle desteklenen hukuk kurallarıdır.
   • Örnek: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türk Ceza Kanunu, Medeni Kanun vb.

2. Tabii Hukuk (Doğal Hukuk)
   • Tanım: Olan değil, olması gereken hukuk kurallarıdır. Adalet, ahlak ve evrensel değerlere dayanır.
   • Özellik: Evrenseldir ve zamana, mekâna göre değişmez. İnsan aklına ve vicdanına dayanır.
   • Örnek: "Herkes eşit doğar." ilkesi tabii hukukun bir sonucudur.

3. Mevzu Hukuk
   • Tanım: Yetkili kişi veya kurumlar tarafından yapılan, yürürlükte olan ve resmi olarak kabul edilen tüm hukuk kurallarıdır.
   • Özellik: Yazılı kurallardan oluşur ve devletin yaptırım gücü ile desteklenir.
   • Örnek: 1982 Anayasası, Türk Ticaret Kanunu.

4. Tarihi Hukuk
   • Tanım: Geçmişte yürürlükte olan ancak artık uygulanmayan hukuk kurallarıdır.
   • Özellik: Tarihi belge niteliği taşır; hukuk sisteminin evrimini anlamada kullanılır.
   • Örnek: Osmanlı Devleti'nin Mecelle-i Ahkam-ı Adliyesi, 1921, 1924, 1961 Anayasaları.

Normlar Hiyerarşisi

Hukukun kaynakları arasında normlar hiyerarşisi önemli bir konudur. Üst normlar alt normlara göre önceliklidir.

Norm	Tanım	Örnek
Anayasa	En üst normdur. Diğer normlar Anayasa'ya aykırı olamaz.	1982 Anayasası
Kanunlar	Anayasa'ya uygun olarak çıkarılır.	Türk Medeni Kanunu
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri	Anayasa'ya uygun olarak yürütme yetkisi kapsamında çıkarılır.	OHAL kararnameleri
Yönetmelikler	Kanunların uygulanmasına yönelik detaylar içerir.	Milli Eğitim Bakanlığı yönetmelikleri
Genelgeler	Yönetmelikleri açıklamak için çıkarılan alt düzenlemelerdir.	Okullara gönderilen genelgeler

Hukuk Kurallarının Kaynakları

1. Asli (Asıl) Kaynaklar: Doğrudan bağlayıcı ve uygulayıcı olan kaynaklardır.

   • Anayasa, kanunlar, cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yönetmelikler.

2. Yardımcı Kaynaklar: Asıl kaynakların yetersiz kaldığı durumlarda başvurulan kaynaklardır.

   • İçtihatlar (Yargıtay kararları), doktrinler (hukukçuların görüşleri), teamüller (gelenekler).

Pozitif Hukuk - Tabii Hukuk Karşılaştırması

Özellik	Pozitif Hukuk	Tabii Hukuk
Kaynak	Devletin belirlediği yazılı kurallar	Aklın, vicdanın ve doğanın kuralları
Bağlayıcılık	Yasal olarak zorlayıcı	Evrensel ve etik bağlayıcılık
Değişkenlik	Zaman ve mekâna göre değişir	Zamandan bağımsız
Uygulanabilirlik	Devlet otoritesiyle uygulanır	Teorik olarak geçerlidir

Örnek Soru Çözümleri

1. "Bir ülkenin mevcut yasaları ve yürürlükteki hukuk kuralları hangi hukuk türüne girer?"
Cevap: Pozitif Hukuk

2. "1921 Anayasası hangi hukuk türüne örnektir?"
Cevap: Tarihi Hukuk

3. "Adalet, hakkaniyet gibi kavramlara dayanan hukuk türü nedir?"
Cevap: Tabii Hukuk

KPSS İçin Önemli Notlar

• Pozitif hukuk, yürürlükteki hukuk kurallarını ifade ederken; mevzu hukuk, yürürlüğe konulmuş tüm kuralları kapsar.
• Tabii hukuk, adalet ve hakkaniyet kavramlarına dayanır ve zamanın ötesindedir.
• Tarihi hukuk, geçmişte yürürlükte olup, günümüzde uygulanmayan hukuk kurallarıdır.