II. Mahmut Dönemi ve Islahatları  📚

II. Mahmut'un Saltanatı (1808-1839)

• II. Mahmut, Osmanlı Devleti'nin Gerileme Dönemi sonlarında ve Dağılma Dönemi başlarında hüküm süren önemli bir padişahtır.
• Merkeziyetçi yönetimi güçlendirmeye çalışmış, devletin ayakta kalması için köklü reformlar yapmıştır.
• Batılılaşma ve modernleşme hareketlerini başlatan padişah olarak bilinir.
• Vakay-ı Hayriye olarak bilinen Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması onun döneminde gerçekleşmiştir.

Sened-i İttifak (1808)

• II. Mahmut ve Ayanlar arasında imzalanmıştır.
• Ayanların (taşra yöneticileri) merkezi otoriteyi tanıması sağlanmıştır.
• Ayanlara ayrıcalıklar verilmiş ve onların yetkileri resmî olarak tanınmıştır.
• Padişahın yetkilerinin ilk kez kısıtlanması anlamına gelir.
• Merkezi otoriteyi güçlendirme çabasının bir parçasıdır.

Askerî Islahatlar

• Askerî Nüfus Sayımı:
  • İlk defa askerî amaçlı nüfus sayımı yapılmıştır.
• Yeniçeri Ocağı'nın Kaldırılması (1826):
  • Vakay-ı Hayriye olarak bilinen olayla kaldırılmıştır.
  • Yeniçeri Ocağı'nın yerine Asâkir-i Mansure-yi Muhammediye adıyla yeni bir düzenli ordu kurulmuştur.
• Sekban-ı Cedit ve Eşkinci Ocağı:
  • Yeniçerilere alternatif olarak kurulmuş ancak Yeniçerilerin tepkisiyle kapatılmıştır.
• Redif Birlikleri:
  • Taşrada güvenliği sağlamak amacıyla kurulmuş askeri birliklerdir.
• Mekteb-i Harbiye ve Mekteb-i Tıbbiye:
  • Subay ve askeri doktor yetiştirmek için kurulan okullardır.
  • Mekteb-i Harbiye, Osmanlı’nın askeri okullarının temelini oluşturmuştur.

İdari ve Hukuki Islahatlar

• Divan Teşkilatı'nın Kaldırılması:
  • Geleneksel Divan teşkilatı kaldırılmış, yerine Heyet-i Vükela (Bakanlıklar) kurulmuştur.
• Dar-ı Şuray-ı Bab-ı Ali:
  • Devlet işlerinin düzenlenmesi amacıyla kurulmuştur.
• Dar-ı Şura-yı Askeri:
  • Askeri işlerin görüşüldüğü bir danışma meclisidir.
• Meclis-i Valay-ı Ahkâm-ı Adliye:
  • Adli işlerle ilgilenen bir yüksek meclistir.
• Ayanlığın Kaldırılması:
  • Sened-i İttifak ile tanınan ayanlık sistemi kaldırılarak merkezi otorite güçlendirilmiştir.

Eğitim ve Kültürel Islahatlar

• İlköğretim Zorunluluğu:
  • İstanbul’da ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir.
• Mekteb-i Ulum-u Edebiye ve Mekteb-i Maarif-i Adliye:
  • Orta ve lise düzeyinde eğitim veren okullardır.
• Avrupa'ya Öğrenci Gönderilmesi:
  • Avrupa'dan teknik bilgi almak amacıyla öğrenci gönderilmiştir.
• Takvim-i Vekayi:
  • Osmanlı'nın ilk resmi gazetesi olarak çıkarılmıştır.
• Mehterhanenin Kapatılması ve Mızıka-i Hümayun’un Kurulması:
  • Batılı tarzda müzik eğitimi verilmiştir.
  • Mehter müziği yerini Batılı bandoların müziğine bırakmıştır.

Ekonomik Islahatlar

• Tımar Sistemi'nin Kaldırılması:
  • Tarımsal üretim kontrol altına alınmış, modern tarıma geçiş amaçlanmıştır.
• Müsadere Sisteminin Kaldırılması:
  • Ölen devlet adamlarının mallarına el konulması uygulaması sona erdirilmiştir.
  • Bu uygulama, özel mülkiyetin güvencesini artırmıştır.
• Balta Limanı Ticaret Antlaşması (1838):
  • İngiltere'ye geniş ticari imtiyazlar tanınmıştır.
  • Osmanlı ekonomisini dışa bağımlı hale getiren önemli bir antlaşmadır.

Sağlık ve Sosyal Islahatlar

• İlk Karantina Uygulaması:
  • Bulaşıcı hastalıklara karşı karantina hizmeti başlatılmıştır.
• Karantina hizmetleri ile salgın hastalıkların yayılması engellenmeye çalışılmıştır.
• Köylere Muhtar Atanması:
  • Köylerin yönetimi için muhtarlık sistemi getirilmiştir.
• Pasaport ve Mürur Tezkeresi:
  • Şehre giriş-çıkışlarda kontrol sağlamak amacıyla uygulanan belgelerdir.
• Memurlara Batılı Kıyafet Zorunluluğu:
  • Fes, ceket, pantolon zorunlu hale getirilmiştir.
  • Devlet dairelerine padişah resimleri asılmıştır.

Dış Politika

• Bükreş Antlaşması (1812):
  • Osmanlı ile Rusya arasında imzalanmıştır.
  • Sırplara ayrıcalıklar verilmiştir, Osmanlı'da ilk ayrıcalık kazanan azınlık Sırplar olmuştur.
• Edirne Antlaşması (1829):
  • Osmanlı-Rusya arasında imzalanmış ve Yunanistan'ın bağımsızlığı tanınmıştır.
• Hünkâr İskelesi Antlaşması (1833):
  • Rusya ile imzalanmış, Boğazlar meselesi ilk kez uluslararası bir sorun haline gelmiştir.
• Balta Limanı Ticaret Antlaşması:
  • Osmanlı’nın ekonomisini dışa bağımlı hale getiren ticaret antlaşmasıdır.

II. Mahmut'un Islahatlarının Değerlendirilmesi

• Başarılar:
  • Merkeziyetçi yönetim güçlenmiştir.
  • Askeri eğitim modernleşmiştir.
  • Hukuki düzenlemelerle devlet yönetiminde yenilikler yapılmıştır.
  • Avrupa ile kültürel ve ticari ilişkiler artmıştır.
• Başarısızlıklar:
  • İsyanlar ve dış baskılar nedeniyle bazı reformlar istenilen sonucu vermemiştir.
  • Batılılaşma hareketlerine toplumun bazı kesimleri karşı çıkmıştır.
  • Balta Limanı Ticaret Antlaşması ile ekonomik bağımsızlık zayıflamıştır.

KPSS İçin Önemli Notlar:

• Sened-i İttifak: İlk kez padişahın yetkilerinin kısıtlanması.
• Vakay-ı Hayriye: Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması.
• Takvim-i Vekayi: İlk resmi gazete.
• Meclis-i Valay-ı Ahkâm-ı Adliye: Adli düzenlemeler için kurulan meclis.
• Hünkâr İskelesi Antlaşması: Boğazlar meselesinin ortaya çıkışı.