III. Jeolojik Zaman (Tersiyer)

 

III. Jeolojik Zaman (Tersiyer) - Detaylı Konu Anlatımı

Tersiyer Dönemi (III. Jeolojik Zaman), Türkiye'nin bugünkü yer şekillerinin büyük oranda şekillendiği ve önemli maden yataklarının oluştuğu bir dönemdir. Bu dönem, volkanik hareketlerin yoğunlaştığı, dağların yükseldiği ve çeşitli yer altı kaynaklarının biriktiği kritik bir süreçtir.

📌 Tersiyer Dönemi (III. Jeolojik Zaman) Nedir?

• Zaman Aralığı: Yaklaşık 65 milyon yıl önce başlayıp 2,6 milyon yıl önce sona ermiştir.
• İsim Kökeni: Fransızca “tertiaire” kelimesinden gelir ve "üçüncü" anlamını taşır. Bu dönem, modern memelilerin ortaya çıktığı çağ olarak da bilinir.
• Özelliği: Dinozorlar yok olmuş, memeli hayvanlar çeşitlenmiş, bitki örtüsü modern hale gelmeye başlamıştır.
• İklim: Sıcak ve ılıman iklimler hüküm sürmüştür.

🌍 Türkiye'de Tersiyer Dönemin Etkileri

Bu dönemde Türkiye, Tetis Denizi'nin kapanması, kıta hareketleri ve Alp-Himalaya orojenezi nedeniyle büyük tektonik hareketlere sahne olmuştur. Ülkemizin bugünkü yer şekillerinin temel yapısı, bu dönemde büyük oranda şekillenmiştir.

🔹 Tersiyer Dönemde Türkiye'deki Coğrafi ve Jeolojik Olaylar

1. Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar'ın Oluşumu:
   • Kuzey Anadolu Dağları: Alp-Himalaya kıvrım kuşağının bir parçası olarak Tetis Denizi'nin kapanmasıyla oluşmuştur.
   • Toroslar: Güneyde aynı süreçle oluşmuş olup Anadolu'nun güney sınırını oluşturur.
   • Önemi: Bu dağlar, Türkiye'nin yer şekillerinin büyük kısmını belirler ve iklimi etkiler.

2. Volkanik Faaliyetler:
   • Doğu Anadolu ve İç Anadolu: Bu bölgelerdeki volkanik faaliyetler, özellikle Erciyes Dağı, Hasan Dağı, Nemrut Dağı ve Süphan Dağı gibi volkanların oluşmasına neden olmuştur.
   • Volkanik Arazi ve Lav Akıntıları: Bu lav akıntıları üzerinde tarım alanları oluşmuş ve volkanik kayaçlar madencilik açısından önemli hale gelmiştir.
   • Nemrut Krater Gölü: Bu dönemdeki volkanik faaliyetlerin sonucu olarak Doğu Anadolu'da Nemrut Krater Gölü gibi oluşumlar ortaya çıkmıştır.

3. Türkiye’deki Linyit, Petrol, Tuz ve Bor Yataklarının Oluşumu:
   • Linyit: Genellikle bataklık alanlarda organik maddelerin birikmesiyle oluşmuştur. Türkiye'nin birçok bölgesinde linyit yatakları bulunur.
   • Petrol: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, özellikle Batman ve Adıyaman civarında, Tersiyer dönemdeki tortul tabakaların basınç altında kalmasıyla oluşmuştur.
   • Tuz Yatakları: Tuz Gölü ve çevresi bu dönemdeki buharlaşmalarla oluşmuştur.
   • Bor Yatakları: Türkiye, dünya bor rezervlerinin %70'ine sahiptir. Eskişehir, Kütahya ve Balıkesir çevresinde yoğunlaşmıştır.
   • Ekonomik Önemi: Bu yer altı kaynakları Türkiye ekonomisine büyük katkılar sağlar ve sanayi için kritik önemdedir.

🔹 Diğer Önemli Olaylar ve Oluşumlar:

• Ege Denizi'nin Açılması: Ege Bölgesi'nde çöküntü alanları oluşarak grabenler meydana gelmiştir.
• Karadeniz ve Akdeniz’in Şekillenmesi: Tetis Denizi'nin kapanmasıyla Karadeniz ve Akdeniz bugünkü şekline yaklaşmıştır.
• Mendereslerin Oluşumu: Ege Bölgesi'nde büyük kırılmalar sonucu grabenler ve horstlar meydana gelmiştir.

🔎 Türkiye'nin Tersiyer Döneminde Oluşan Kayaçlar ve Fosiller:

• Volkanik Kayaçlar: Andezit, bazalt, tüf ve obsidyen gibi volkanik kayaçlar oluşmuştur.
• Fosil Zenginlikleri: Denizel tortullar içinde memeli hayvan fosillerine rastlanır.
• Tuz ve Jips Yatakları: Bu mineraller, Türkiye'nin bazı bölgelerinde yer altı zenginlikleri olarak bulunmaktadır.

📘 KPSS ve Sınavlar İçin Önemli Bilgiler:

• Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar'ın oluşumu, Alp-Himalaya kıvrım kuşağıyla ilişkilidir.
• Linyit, petrol, tuz ve bor yataklarının oluşumu, sınavlarda yer altı kaynaklarıyla ilgili sorularda karşımıza çıkar.
• Volkanik faaliyetler ve volkanik dağlar (Erciyes, Hasan Dağı, Nemrut) sınavlarda coğrafya sorularında önemlidir.
• Tuz Gölü ve bor yataklarının ekonomik önemi KPSS'de sorulabilir.

Özet ve Sonuç:

• Tersiyer dönemi, Türkiye'nin jeolojik yapısının temel taşlarını oluşturur.
• Dağlar, volkanlar ve yer altı kaynakları, Türkiye'nin ekonomik, coğrafi ve jeolojik yapısında belirleyici olmuştur.
• KPSS ve coğrafya sınavlarında, bu dönemin özellikleri ve Türkiye üzerindeki etkileri sıkça karşımıza çıkar.