II. Köktürk (Kutluk) Devleti - Detaylı Konu Anlatımı

1. II. Köktürk Devleti’nin Kuruluşu ve Coğrafyası

Kuruluş Tarihi: 682
Kurucu: Kutluk Kağan (İlteriş Kağan)
Başkent: Ötüken
Coğrafya: Orta Asya’nın merkezi bölgelerinde kurulmuştur.
Komşuları: Çin, Tibet, Karluklar, Türgişler, Basmiller, Uygurlar

🔹 Önemli Not: I. Köktürk Devleti’nin yıkılmasının ardından Türkler 50 yıl boyunca Çin egemenliği altında yaşamış ve 682 yılında Kutluk Kağan’ın önderliğinde tekrar bağımsız olmuşlardır.

2. Kutluk Kağan (İlteriş) Dönemi (682-692)

Çin esaretindeki Türkleri bir araya getirmiştir.
"İlteriş" unvanı, "derleyen, toplayan" anlamına gelir.
Türk boylarını birleştirerek merkezi bir devlet yapısı oluşturmuştur.
Çin ile sürekli mücadele etmiş, onlara karşı başarılı savaşlar vermiştir.

🔹 Önemli Not: Kutluk Kağan, devleti kurup güçlendirdiği için devlete onun adı verilmiş ve "Kutluk Devleti" olarak da anılmıştır.

3. Kapgan Kağan Dönemi (692-716)

Kutluk Kağan’ın ölümünden sonra yerine kardeşi Kapgan Kağan geçmiştir.
Çin’e 25’ten fazla sefer düzenlemiştir.
Türgişler, Karluklar ve Kırgızlar gibi birçok Türk boyunu egemenliği altına almıştır.
Fetihçi bir politika izlemiş, ancak sert yönetimi nedeniyle boylar arasında huzursuzluk çıkmıştır.
716 yılında Karluklar ve Basmiller tarafından öldürülmüştür.

🔹 Önemli Not: Kapgan Kağan döneminde Köktürkler Orta Asya’da büyük bir güç haline gelmiştir. Ancak sert yönetimi, devletin iç karışıklıklara sürüklenmesine neden olmuştur.

4. II. Köktürk Devleti’nin Parlak Dönemi: Bilge Kağan (716-734)

Kapgan Kağan’ın ölümünden sonra Bilge Kağan tahta geçmiştir.
Devleti kardeşi Kül Tigin ile birlikte yönetmiştir.
Vezir Tonyukuk, devlete danışmanlık yapmıştır.
Çin ile mücadelede akılcı ve dengeli bir politika izlemiştir.
İç huzuru sağlamış ve devlet yönetiminde reformlar yapmıştır.

🔹 Önemli Not: Bilge Kağan, adaletli ve halkını düşünen bir hükümdar olarak bilinmektedir.

5. Vezir Tonyukuk’un Rolü

Vezir Tonyukuk, devlete uzun yıllar danışmanlık yapmış ve Bilge Kağan’a yol göstermiştir.
“Türklerin Bismarck’ı” olarak anılmıştır.
Orhun Yazıtları'ndan biri onun adına dikilmiştir.
Bağımsızlık fikrini savunmuş ve Çin ile uzlaşmaya karşı çıkmıştır.

🔹 Önemli Not: Tonyukuk’un stratejik zekâsı sayesinde Köktürkler birçok savaşı kazanmış ve bağımsızlıklarını koruyabilmiştir.

6. Orhun Abideleri (732-735)

Türk tarihinin bilinen en eski yazılı eserleridir.
Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adına dikilmiştir.
Türk milletine hitaben yazılmıştır.
Türklerin bağımsızlık mücadelesini ve devlet yönetimini anlatmaktadır.
Türk milletine öğütler içermektedir.
Çin’in entrikalarına karşı uyanık olunması gerektiğini vurgular.

🔹 Önemli Not: Orhun Yazıtları, Türk edebiyatının ve tarihinin en önemli belgelerinden biridir.

7. II. Köktürk Devleti’nin Yıkılış Süreci (734-744)

Bilge Kağan 734 yılında zehirlenerek öldürülmüştür.
Onun ölümünden sonra devlet zayıflamaya başlamıştır.
Karluklar, Basmiller ve Uygurlar birleşerek 744 yılında Köktürk Devleti’ni yıkmıştır.
Devletin yerine Uygur Devleti kurulmuştur.

🔹 Önemli Not: Devletin yıkılmasının en büyük sebeplerinden biri iç karışıklıklar ve boylar arasındaki anlaşmazlıklardır.

8. II. Köktürk Devleti’nin Önemi

✅ Türkleri Çin esaretinden kurtaran devlettir.
✅ Orhun Abideleri ile Türk tarihini yazılı hale getirmiştir.
✅ Türk birliğini sağlamış ve askeri gücüyle Orta Asya’ya hâkim olmuştur.
✅ İlk defa yerleşik hayata geçişin temellerini atmıştır.
✅ Çin ile uzun süre mücadele etmiş ve bağımsız kalmıştır.

9. KPSS İçin Özet ve Önemli Bilgiler

Konu	Bilgi	KPSS İçin Önemli Not
Kurucu	Kutluk Kağan (İlteriş)	Türkleri Çin egemenliğinden kurtardı
En Güçlü Dönem	Bilge Kağan	Adaletli yönetimiyle devleti zirveye çıkardı
Danışman	Vezir Tonyukuk	Türklerin ilk bilge veziri
Askeri Lider	Kül Tigin	Bilge Kağan’ın kardeşi, savaşları yönetti
Yazıtlar	Orhun Abideleri	Türk tarihinin ilk yazılı belgeleri
Yıkılış	744, Karluklar - Basmiller - Uygurlar	İç karışıklıklar ve boylar arası anlaşmazlıklar

10. KPSS Çalışma Önerileri

📌 II. Köktürk Devleti’nin kurulma sürecini iyi öğrenin.
📌 Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk’un rollerini ezberleyin.
📌 Orhun Abideleri’nin önemini kavrayın.
📌 Çin ile olan mücadeleleri dikkatlice inceleyin.
📌 Devletin yıkılış sürecinde hangi boyların etkili olduğunu bilin.

İşte II. Köktürk Devleti konusuyla ilgili soru-cevaplar:

Soru 1: II. Köktürk Devleti'nin kurucusu kimdir?
Cevap: Kutluk Kağan.

Soru 2: Kutluk Kağan hangi unvanla bilinir?
Cevap: İlteriş (derleyip toplayan) unvanı ile bilinir.

Soru 3: II. Köktürk Devleti'nin en parlak dönemi hangi hükümdar zamanında yaşanmıştır?
Cevap: Bilge Kağan döneminde.

Soru 4: Bilge Kağan ülkeyi kimle birlikte yönetmiştir?
Cevap: Kardeşi Kül Tigin ile birlikte yönetmiştir.

Soru 1: Bilge Kağan'ın veziri kimdir?
Cevap: Vezir Tonyukuk.

Soru 2: Vezir Tonyukuk hangi unvanla bilinir?
Cevap: Türklerin Bismarck'ı olarak bilinir.

Soru 3: Orhun Abidelerini hangi devlet dikmiştir?
Cevap: II. Köktürk Devleti.

Soru 4: Orhun Abideleri kimin adına dikilmiştir?
Cevap: Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan adına dikilmiştir.

Soru 5: II. Köktürk Devleti kimler tarafından yıkılmıştır?
Cevap: Karluklar, Basmiller ve Uygurlar tarafından yıkılmıştır.

Bu Blogda Ara

Kpss Ders Notları