I.Köktürk Devleti I. Köktürk Devleti’ni kim kurmuştur? Bumin Kağan hangi unvanla anılmıştır? Bumin Kağan ülkeyi kiminle birlikte yönetmiştir? Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti hangisidir? I. Köktürk Devleti en parlak dönemini hangi hükümdar zamanında yaşamıştır? I. Köktürk Devleti’nin merkezi neresidir? Çin esaretinden kurtulmak için ayaklanma başlatan ancak başarısız olan kişi kimdir?
I. Köktürk Devleti - Detaylı Konu Anlatımı
I. Köktürk (Göktürk) Devleti, Türk adını resmi olarak kullanan ilk Türk devleti olarak tarih sahnesinde önemli bir yer tutar. Göçebe devlet anlayışıyla yönetilmiş ancak güçlü bir teşkilat yapısına sahip olmuştur. KPSS ve diğer sınavlarda sıklıkla soru gelen konular arasındadır. Şimdi detaylı bir şekilde inceleyelim.
1. I. Köktürk Devleti’nin Kuruluşu ve Coğrafyası
- Kuruluş Tarihi: 552 yılı
- Kurucu: Bumin Kağan
- Başkent: Ötüken
- Coğrafya: Orta Asya’nın büyük bölümüne hâkim olan devlet, Altay Dağları, Orhun Nehri ve çevresinde kurulmuştur.
- Komşuları: Çin, Sasani İmparatorluğu, Ak Hunlar (Eftalitler), Bizans
2. Kurucusu ve İlk Hükümdar: Bumin Kağan
- Avarlara karşı ayaklanarak bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Türk adıyla kurulan ilk devletin kurucusudur.
- Devleti yönetirken kardeşi İstemi Yabgu’yu batı bölgesinin yöneticisi yapmıştır.
- İl Kağan unvanını almıştır.
🔹 Önemli Not: Bumin Kağan’ın devleti ikiye ayırarak yönetmesi, Türklerde ikili yönetim anlayışının örneklerinden biridir.
3. İstemi Yabgu ve Batı Göktürk Yönetimi
- Bumin Kağan, devletin doğusunu yönetirken, kardeşi İstemi Yabgu batı kanadını yönetmiştir.
- İstemi Yabgu’nun Dış Politikası:
- Sasani- Bizans ilişkilerine müdahale etmiştir.
- İpek Yolu’na hâkim olabilmek için Bizans ile ittifak yapmıştır.
- Ak Hunları (Eftalitler) yıkarak Sasanilerle ortak hareket etmiştir.
- Ancak daha sonra Sasanilere karşı Bizans ile birleşerek Orta Asya’daki ticari gücünü artırmıştır.
🔹 Önemli Not: Göktürk-Bizans ilişkileri, Türklerin Batı ile ilk diplomatik temaslarıdır.
4. Devletin Parlak Dönemi: Mukan Kağan (553-572)
- Devletin en geniş sınırlarına ulaştığı dönemdir.
- Askeri ve siyasi açıdan en güçlü zamanıdır.
- Çin, Sasani ve Bizans’a karşı başarılı politikalar yürütülmüştür.
- Türk kültürü ve teşkilat yapısı bu dönemde güçlenmiştir.
5. Devletin Yönetim Anlayışı
- İkili Yönetim: Devlet, doğu ve batı olarak ikiye ayrılmıştır. Doğuyu Kağan, batıyı ise Yabgu yönetirdi.
- Merkeziyetçi Yönetim: Ötüken merkez olarak kabul edilmiştir.
- Boylar Federasyonu: Türk boyları devletin yapısını oluşturmuştur.
🔹 Önemli Not: Türk töresi, devlet yönetiminde önemli bir yer tutmuş ve hükümdarların yetkilerini sınırlandırmıştır.
6. Çin ile İlişkiler ve Yıkılış Süreci
-
Göktürkler, Çin ile sürekli savaş halinde olmuşlardır.
-
Çin’in siyasi oyunları ve entrikaları sonucunda Türk boyları arasında bölünmeler yaşanmıştır.
-
Kürşad Ayaklanması (639):
- Çin esaretindeki Türkleri kurtarmak için düzenlenen bir darbe girişimidir.
- Kürşad ve 40 çerisi, Çin sarayına baskın düzenlemiş ancak başarısız olmuştur.
- Bu ayaklanma Türk milliyetçiliğinin ilk örneklerinden biri olarak kabul edilir.
-
Yıkılış Süreci:
- İç karışıklıklar ve taht kavgaları devletin zayıflamasına neden oldu.
- Çin entrikaları Türk boylarını birbirine düşürdü.
- 630 yılında Göktürkler, Çin egemenliğine girdi ve devlet yıkıldı.
- 682 yılında II. Göktürk Devleti (Kutluk Devleti) kurularak Türkler bağımsızlığını yeniden kazandı.
7. I. Köktürk Devleti’nin Tarihsel Önemi
✅ Türk adını resmi olarak kullanan ilk devlettir.
✅ Türklerin devlet kurma geleneğini devam ettiren bir yönetim anlayışı oluşturmuştur.
✅ İpek Yolu için Bizans ve Sasaniler ile mücadele etmiştir.
✅ Türk-Bizans ilişkilerinin temellerini atmıştır.
✅ Kürşad İsyanı, Türk bağımsızlık mücadelesinin ilk örneklerinden biri olarak kabul edilir.
8. KPSS İçin Özet ve Önemli Bilgiler
| Konu | Bilgi | KPSS İçin Önemli Not |
|---|---|---|
| Kurucu | Bumin Kağan | Türk adıyla kurulan ilk devletin kurucusu |
| Batı Yönetimi | İstemi Yabgu | Batı Göktürklerin yöneticisi |
| Parlak Dönem | Mukan Kağan | Devletin en güçlü olduğu dönem |
| Kürşad Ayaklanması | 639 | Türk bağımsızlık hareketlerinin ilk örneği |
| İpek Yolu Mücadelesi | Bizans ile ittifak yapıldı | Türklerin ilk diplomatik girişimi |
| Yıkılış | 630, Çin egemenliği | Türk boylarının bölünmesi sonucu |
| II. Göktürk Devleti | 682 yılında kuruldu | Kutluk Kağan bağımsızlığı kazandı |
KPSS Çalışma Önerileri
- Göktürk Devleti’nin kuruluşunu, en parlak dönemini ve yıkılış sürecini iyi öğrenin.
- Kürşad Ayaklanması’nın önemini kavrayın.
- Bizans, Sasani ve Çin ile olan ilişkileri hatırlayın.
- İkili yönetim anlayışının devlet yapısındaki rolünü iyi öğrenin.
Bu konu KPSS’de hem Tarihsel Gelişim, hem de Türk Kültürü ve Devlet Yönetimi başlıkları altında sorulabilecek önemli bir konudur.
İşte I. Köktürk Devleti konusuyla ilgili soru-cevaplar:
Soru 1: I. Köktürk Devleti'nin kurucusu kimdir?
Cevap: Bumin Kağan.
Soru 2: Bumin Kağan hangi unvanla bilinir?
Cevap: İl Kağan.
Soru 3: Bumin Kağan ülkeyi kimle birlikte yönetmiştir?
Cevap: Kardeşi İstemi Yabgu ile.
Soru 4: Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti hangisidir?
Cevap: I. Köktürk Devleti.
Soru 5: I. Köktürk Devleti en parlak dönemini hangi hükümdar döneminde yaşamıştır?
Cevap: Mukan Kağan döneminde.
Soru 6: I. Köktürk Devleti'nin merkezi neresidir?
Cevap: Ötüken.
Soru 7: Çin esaretinden kurtulmak için ayaklanan ama başarısız olan kişi kimdir?
Cevap: Kürşad.
Yorumlar
Yorum Gönder