IV. Jeolojik Zaman (Kuaterner)

IV. Jeolojik Zaman (Kuaterner) 

Kuaterner Dönemi (IV. Jeolojik Zaman), Dünya’nın bugünkü iklim yapısının ve insan yaşamının şekillendiği dönemdir. Türkiye'nin yer şekilleri ve coğrafi özellikleri açısından büyük önem taşır. Yaklaşık 2,6 milyon yıl önce başlamış ve günümüzde de devam etmektedir.

📌 Kuaterner Dönemi (IV. Jeolojik Zaman) Nedir?

• Zaman Aralığı: Yaklaşık 2,6 milyon yıl önce başlamış ve günümüzde de devam etmektedir.
• İsim Kökeni: Fransızca “quaternaire” kelimesinden gelir, "dördüncü" anlamındadır.
• Özelliği: Bu dönemde Dünya, birçok buzul çağı ve buzul arası dönem yaşamıştır. İnsanlık tarihinin başlaması bu döneme denk gelir.
• İklim: Buzul dönemleri ve ılıman dönemlerin değişimiyle karakterize edilir.

🌍 Türkiye'de Kuaterner Dönemin Etkileri

Bu dönem, Türkiye’nin bugünkü yer şekillerini büyük ölçüde belirlemiştir. Buzullaşma, volkanik hareketler, yer kabuğunda yükselmeler ve Ege Denizi'nin oluşumu gibi olaylar bu süreçte meydana gelmiştir.

🔹 Kuaterner Dönemde Türkiye'deki Coğrafi ve Jeolojik Olaylar

1. Buzullaşma Olayları:
   • Buzullaşmanın Görüldüğü Alanlar: Türkiye'nin yüksek dağlık kesimlerinde görülmüştür. Özellikle Ağrı Dağı, Erciyes Dağı, Kaçkar Dağları, Bey Dağları ve Uludağ'da buzul izlerine rastlanır.
   • Buzullaşmanın Etkileri: Yüksek dağlarda buzul vadileri, morenler (buzul taşları) ve sirk gölleri (buzul gölleri) oluşmuştur.

2. Türkiye'nin Toptan Yükselmesi:
   • Ne Anlama Gelir?: Kuaterner döneminde Türkiye'nin büyük bir kısmı yükselmiştir. Bu durum, Türkiye'nin ortalama yükseltisinin fazla olmasına neden olmuştur.
   • Yükselmenin Sonuçları: Yüksek platolar, dağlık alanlar ve kıyılardaki falezler bu süreçte oluşmuştur.
   • İklim ve Tarım Üzerindeki Etkisi: Türkiye'nin yükselmesi, iklim farklılıklarına neden olmuş, bitki örtüsü ve tarım alanlarını etkilemiştir.

3. Türkiye'deki Yüksek Düzlüklerin Oluşumu:
   • İç Anadolu ve Doğu Anadolu: Bu bölgelerdeki platolar, Kuaterner dönemdeki tektonik hareketler sonucu oluşmuştur.
   • Platolar: Obruk Platosu, Haymana Platosu, Erzurum-Kars Platosu gibi yüksek düzlükler bu dönemde şekillenmiştir.

4. Ege Denizi'nin Oluşumu:
   • Graben ve Horstlar: Ege Bölgesi'nde gerçekleşen çökme ve kırılmalar sonucu graben (çöküntü) alanları oluşmuş, Ege Denizi meydana gelmiştir.
   • Ege Denizi'nin Özellikleri: Akdeniz’in bir uzantısı olan Ege Denizi, Türkiye'nin en girintili çıkıntılı kıyılarını oluşturur.
   • Kıyı Tipleri: Dalmaçya tipi kıyılar, ria tipi kıyılar ve kıyı set gölleri bu dönemin sonucu olarak şekillenmiştir.

5. İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının Oluşumu:
   • Boğazların Oluşum Süreci: Kuaterner döneminde deniz seviyesindeki değişimler ve tektonik hareketler sonucunda oluşmuştur.
   • Karadeniz ve Akdeniz'in Bağlantısı: İstanbul ve Çanakkale boğazları, Karadeniz ile Akdeniz'i birbirine bağlayan stratejik su yollarıdır.
   • Ekonomik ve Stratejik Önemi: Boğazlar, Türkiye'nin ticaret ve savunma açısından önemli geçitleridir.

6. Akdeniz ve Karadeniz Sularının Birleşmesi:
   • Karadeniz'in Tatlı Sudan Tuzlu Suya Dönüşmesi: Akdeniz ile birleşen Karadeniz, tuzlu su haline gelmiştir. Bu olay, Karadeniz'deki biyolojik çeşitliliği etkilemiştir.

7. İlk İnsanların Ortaya Çıkışı:
   • İlk İnsan İzleri: Türkiye'de Paleolitik döneme (Eski Taş Çağı) ait mağara resimleri ve taş aletler bulunmuştur.
   • Göbekli Tepe: Dünya'nın bilinen en eski tapınağı olarak kabul edilen Göbekli Tepe, bu döneme ait önemli bir yerleşim alanıdır. Şanlıurfa’da yer alır.
   • İlk Yerleşimler: Çatalhöyük ve Hacılar Höyüğü gibi yerleşim alanları, bu dönemin sonlarında gelişmiştir.

🔎Türkiye'nin Kuaterner Döneminde Oluşan Kayaç ve Fosiller:

• Fosil Kalıntıları: Denizel ve karasal fosiller, buzul kalıntılarıyla birlikte bulunur.
• Tüf ve Bazalt: Volkanik faaliyetlerin bir sonucu olarak volkanik kayaçlar oluşmuştur.
• Lösler: Rüzgarların taşıdığı ince topraklar İç Anadolu'da birikmiştir.

📘 KPSS ve Sınavlar İçin Önemli Bilgiler:

• Buzullaşma alanları ve Türkiye'nin yüksek dağlık bölgeleri önemlidir.
• Ege Denizi'nin oluşumu ve graben-horst yapıları, Türkiye'nin jeomorfolojisinde önemli bir yere sahiptir.
• İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın oluşumu, Türkiye'nin jeopolitik önemini artırır.
• Göbekli Tepe ve insanlık tarihinin başlangıcına ait bulgular, kültürel miras açısından kritiktir.
• Türkiye'nin yükselmesi ve yüksek düzlüklerin oluşumu sınavlarda sıkça sorgulanır.

Özet ve Sonuç:

• Kuaterner Dönemi, Türkiye'nin bugünkü yer şekillerinin ve doğal kaynaklarının oluşumunda kritik bir dönemdir.
• Buzullaşma, volkanik faaliyetler, Ege Denizi'nin oluşumu, boğazların oluşumu ve ilk insanların ortaya çıkışı bu dönemin önemli olaylarıdır.
• KPSS ve sınavlarda, Kuaterner dönemi Türkiye'nin coğrafi yapısının anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir.