Kademeli Yaklaşıma ve Premack İlkeleri

 Edimsel Koşullanma (Operant Conditioning), B.F. Skinner'in geliştirdiği bir kuram olup, bireylerin davranışlarının ödüller ve cezalarla şekillendirilmesini açıklar. Bu kuramda, pekiştirme kullanılarak belirli davranışların artırılması veya azaltılması sağlanabilir. Kademeli Yaklaşımlar ve Premack İlkeleri, bu süreçte davranışları şekillendirmenin farklı yollarını sunar.

Kademeli Yaklaşım (Shaping)

Kademeli yaklaşım, edimsel koşullanma içinde bir davranışı istenilen şekilde öğretmek için kullanılan bir tekniktir. Bu yaklaşımda, karmaşık veya istenmeyen bir davranış, daha basit ve daha küçük adımlara bölünerek, yavaşça öğrenilir. Bu süreçte, her başarılı adım bir ödülle pekiştirilir.

Kademeli Yaklaşımın Temel İlkeleri:

1. Başlangıç Davranışını Tanımla: Öğrenilmesi gereken davranış, küçük ve basit adımlara bölünür. İlk başta, en basit haliyle davranış başlatılır.

2. Aşamalarla İlerleme: Davranış kademeli olarak şekillendirilir. Bu adımlar, davranışın daha karmaşık hale gelmesiyle devam eder.

3. Pekiştirme: Her küçük başarı, ödüllendirilir. Bu ödüller, bireyin doğru adımı yapmasını ve yeni adımları öğrenmesini teşvik eder.

4. Zamanla Daha Karmaşık Davranış: Öğrenci veya birey, her seferinde daha karmaşık davranışları öğrenerek, nihai hedefe ulaşır.

Örnek:

Bir köpeğe "otur" komutunu öğretirken, önce köpeğin arka bacaklarını eğip oturması sağlanabilir. Daha sonra bu davranışa daha fazla yoğunlaşılır ve köpek doğru şekilde oturduğunda pekiştirilir. Yavaşça köpek, "otur" komutunu yerine getirebilecektir.

Premack İlkesi

Premack İlkesi, bir davranışın, başka bir davranışın pekiştirilmesi için kullanılabileceğini öne sürer. Bu ilkeye göre, yüksek olasılıklı bir davranış, daha düşük olasılıklı bir davranışı pekiştirmek için kullanılabilir.

Premack İlkesi Nasıl Çalışır?

• Bu ilke, bir bireyin daha fazla yaptığı ve daha çok hoşlandığı bir davranışın, daha az yaptığı ve hoşlanmadığı bir davranışı öğretmek veya ödüllendirmek için kullanılmasını önerir.

• Örneğin, bir çocuk, oyun oynamayı seviyor ancak ödev yapmayı sevmiyor. Premack ilkesine göre, çocuk önce ödev yapmaya zorlanır ve sonrasında oyun oynama ödülünü alır. Bu durumda, çocuk oyun oynama arzusunu, ödev yapmak için bir motivasyon olarak kullanır.

Premack İlkesi ve Eğitimde Kullanımı:

• Yüksek Olasılıklı Davranış: Çocukların en çok sevdiği aktiviteler (örneğin, oyun oynamak, dışarı çıkmak vb.) yüksek olasılıklı davranışlardır.

• Düşük Olasılıklı Davranış: Daha az sevilen aktiviteler (örneğin, temizlik yapmak, ders çalışmak vb.) düşük olasılıklı davranışlardır.

• Pekiştirme: Yüksek olasılıklı davranış, düşük olasılıklı davranışı pekiştirmek için kullanılır.

Örnek:

Bir öğrenciye, ders çalışmayı bitirdikten sonra televizyon izlemeye izin verilir. Burada, televizyon izleme (yüksek olasılıklı davranış), ders çalışma (düşük olasılıklı davranış) için bir ödül olarak kullanılır.

Kademeli Yaklaşım ve Premack İlkesi Arasındaki İlişki:

Her iki kavram da davranışları şekillendirmek ve öğrenmeyi pekiştirmek için kullanılan güçlü araçlardır. Kademeli yaklaşım, bir davranışı basitten karmaşığa doğru, küçük adımlarla öğretirken; Premack ilkesi, istenmeyen davranışı ödüllendirmek için daha hoşlanan bir davranışın kullanılmasına dayanır.

Özetle:

• Kademeli yaklaşım, karmaşık bir davranışı küçük adımlarla öğretmeyi sağlar.

• Premack ilkesi, bir davranışı diğerini pekiştirmek için kullanmayı önerir.

Her iki yaklaşım, eğitimde ve terapide başarılı bir şekilde kullanılabilir ve bireylerin davranışlarını etkili bir şekilde şekillendirebilir.