Kohlberg'in Ahlak Gelişimi Kuramı

 Kohlberg'in Ahlak Gelişimi Kuramı

Lawrence Kohlberg, Piaget'in ahlaki gelişim anlayışını temel alarak geliştirdiği kuramıyla tanınan bir psikologdur. Kohlberg, ahlaki gelişimi, bireylerin ahlaki kararlar ve değerler hakkındaki düşüncelerinin zamanla nasıl değiştiğini inceleyen bir model oluşturmuştur. Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramı, Piaget’in düşüncelerini genişletmiş ve çocukların ahlaki gelişimlerinin belirli evrelerden geçtiğini öne sürmüştür. Kohlberg, ahlaki gelişimin evrensel ve sıralı aşamalardan geçtiğini savunur. Bu aşamalar, insanların sosyal normları, adalet, haklar ve sorumluluklar gibi değerleri nasıl geliştirdiğini gösterir.

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Aşamaları

Kohlberg, ahlaki gelişimi üç ana düzeyde ele alır. Her bir düzey, belirli bir evreyi ve bu evredeki ahlaki düşünme biçimini yansıtır. Bu üç düzey, gelenek öncesi düzey, geleneksel düzey ve gelenek ötesi düzey olarak adlandırılır. Her düzey, iki aşamadan oluşur.

1. Gelenek Öncesi Düzey (Pre-Conventional Level)

Bu düzeyde bireylerin ahlaki anlayışı, daha çok kişisel çıkarlar ve cezadan kaçınma üzerine kuruludur. Bireyler, doğruyu ve yanlışı, başkalarından alınan ödüllere veya cezaya göre değerlendirirler.

• Aşama 1: Ceza ve İtaat Oranı

  • Bu aşamada, çocuklar ve ergenler, kuralların ihlali durumunda cezadan kaçınma amacı güderler. Ahlaki değerler, başkalarından gelen otoriteye (anne-baba, öğretmen vb.) saygı gösterilmesi gerektiği şekilde öğretilir. Doğru davranış, cezadan kaçınmak için yapılır.

  • Örnek: Bir çocuk, kötü bir şey yapmanın yanlış olduğunu çünkü annesinin ona ceza vereceğini düşündüğü için yapmaktan kaçınır.

• Aşama 2: Bireysel Çıkar

  • Bu aşamada, bireylerin doğru ya da yanlış değerlendirmeleri kişisel çıkarları ve ödüllerle ilgilidir. Başkalarına nasıl davranılacağı, karşılıklı fayda sağlamaya dayanır. Çocuklar, başkalarına yardım etmeyi, karşılığında ödül veya ödüller alacaklarını düşündükleri için yaparlar.

  • Örnek: Bir çocuk, ödül almak için görevini yapar; çünkü bu durumda kendisi fayda sağlar.

2. Geleneksel Düzey (Conventional Level)

Geleneksel düzeyde, bireyler toplumsal normlara, kurallara ve otoritelere saygı gösterir. Bu düzeydeki ahlaki düşünme, toplumun değerlerine ve başkalarının beklentilerine uymaya yöneliktir.

• Aşama 3: İyi Çocuk Kuramı

  • Bu aşamada, bireyler başkalarının onayını kazanmayı, kabul edilmek ve sevgi görmek için doğruyu yapmayı tercih ederler. Ahlaki değerler, başkalarının beklentileri ve toplumsal normlara uymak üzerine kurulur. Bireyler, başkalarının gözünde "iyi" bir insan olmak için doğru davranışları sergilerler.

  • Örnek: Bir çocuk, arkadaşlarının onu sevmesi için iyi bir arkadaş olur ve diğerlerinin gözünde değerli bir insan olarak kabul edilmeye çalışır.

• Aşama 4: Hukuk ve Düzen Kuramı

  • Bu aşamada, bireyler toplumun düzenini, yasaları ve toplumsal kuralları önemserler. Ahlaki düşünceler, toplumsal düzenin korunmasına dayalıdır. Bu düzeydeki bireyler, kuralların herkes için geçerli olması gerektiğine inanırlar. Bu aşamada bireyler, toplumda düzeni sağlamak adına doğruyu yapmayı önemli bulurlar.

  • Örnek: Bir kişi, kanunu ihlal etmekten kaçınır, çünkü toplumun düzeni ve adaletin korunması gerektiğine inanır.

3. Gelenek Ötesi Düzey (Post-Conventional Level)

Bu düzeyde bireyler, toplumsal kuralları ve yasaları, evrensel ahlaki ilkelere ve adalet anlayışına göre sorgularlar. Bireyler, kendi içsel değerleri ve vicdanları doğrultusunda ahlaki kararlar alırlar.

• Aşama 5: Sosyal Sözleşme ve Bireysel Haklar

  • Bu aşamada, bireyler, toplumun kabul ettiği kuralların, toplumsal faydayı sağlamak amacıyla olması gerektiğini kabul ederler. Ancak, bu kuralların bazen insan haklarına ve adaletin evrensel ilkelerine aykırı olabileceğini de fark ederler. Bu aşamada bireyler, toplumsal sözleşme ve bireysel haklar üzerine düşünürler.

  • Örnek: Bir kişi, bir yasayı ihlal edebilir, ancak bunu insan haklarını savunmak ve adalet sağlamak amacıyla yaparsa, bunu haklı görebilir.

• Aşama 6: Evrensel Ahlaki İlkeler

  • Bu aşamada, bireyler, toplumsal kuralların ötesine geçerek evrensel ahlaki ilkelere dayalı kararlar alırlar. Adalet, eşitlik, insan hakları ve vicdan gibi evrensel değerlere göre hareket ederler. Bu aşamadaki kişiler, bireysel haklar ve insanlık onuru için eyleme geçerler.

  • Örnek: Bir kişi, adalet ve insan hakları için, toplumun değerlerine karşı koyarak, başka insanların haklarını savunmak amacıyla mücadele eder.

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramının Temel Özellikleri

• Evrensel Aşamalar: Kohlberg, ahlaki gelişimi belirli aşamalarda evrensel bir biçimde gerçekleştiğini savunur. Yani, kültürler arası farklılıklar olsa da, herkesin aynı sıralamayı takip ettiğini öne sürer.

• Sıralı ve İlerleyici: Ahlaki gelişim sırasıyla ilerler, ancak herkes bu aşamalara ulaşmaz. İnsanlar, bu aşamaların sadece bir kısmına ulaşabilirler.

• Bireysel ve Toplumsal Faktörler: Kohlberg’in modelinde bireysel ve toplumsal faktörler birbirini etkiler. Bireylerin kişisel değerleri ve toplumdaki normlar, bu gelişimi şekillendirir.

• Gelişen Bir Süreç: Ahlaki gelişim, yaşam boyunca devam eder ve bir birey, bu evrelerde belirli aşamalara ulaşırken, toplumda ve çevresinde farklı deneyimler edinir.

Sonuç

Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramı, insanların ahlaki değerlerini ve kararlarını nasıl geliştirdiğini anlamada önemli bir katkı sağlamaktadır. Kohlberg, Piaget'in görüşlerini genişleterek, insanların sadece çocuklukta değil, yetişkinlikte de moral gelişim sürecinin devam ettiğini savunmuştur. Bu kuram, insanların adalet, haklar ve toplumsal normlarla ilgili düşünme biçimlerinin, belirli aşamalardan geçerek olgunlaştığını göstermektedir.