Montrö Boğazlar Sözleşmesi

 Montrö Boğazlar Sözleşmesi

Arka Plan:

• Lozan Antlaşması'nda Boğazlar, uluslararası bir komisyon tarafından yönetilmiş, Türkiye'nin Boğazlar üzerinde tam egemenliği olmamıştır.
• 1930'lu yıllarda dünya siyasetinde yaşanan gelişmeler ve artan savaş tehlikeleri, Türkiye'nin güvenlik endişelerini artırmıştır.
• Almanya ve İtalya’nın yayılmacı politikaları ve II. Dünya Savaşı'nın yaklaşması Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki kontrolünü yeniden gündeme getirmiştir.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin Süreci:

• 1936'da, Türkiye, Milletler Cemiyeti'ne başvurarak Lozan'da belirlenen Boğazlar rejiminin değiştirilmesini talep etti.
• Türkiye, Lozan Barış Antlaşması’nı imzalayan devletlere nota verdi ve Boğazların güvenliği için uluslararası bir konferans düzenlenmesini istedi.
• İngiltere ve Sovyetler Birliği'nin desteğiyle Montrö'de bir konferans düzenlendi.
• 20 Temmuz 1936'da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin Maddeleri:

• Boğazlar Komisyonu kaldırıldı ve Boğazların yönetimi Türkiye'ye bırakıldı.
• Türkiye'nin Boğazlarda asker bulundurması kabul edildi.
• Ticaret gemilerinin Boğazlardan geçişi serbest bırakıldı.
• Savaş gemilerinin geçişi barış zamanında belirli kurallara bağlandı.
• Türkiye savaş tehlikesiyle karşı karşıya kalırsa veya savaşa girerse Boğazları kapatma hakkına sahip oldu.
• Boğazlardan uçak gemilerinin geçişi yasaklandı.

Montrö'nün Önemi:

• Egemenlik: Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki tam egemenlik hakkı tanındı.
• Güvenlik: Türkiye'nin güvenliği artırıldı ve savaş durumunda Boğazları kapatma hakkı verildi.
• Uluslararası Saygınlık: Türkiye'nin uluslararası alandaki itibarı güçlendi.
• Bölgesel Denge: Türkiye, Karadeniz'de güçlü bir denge unsuru haline geldi.
• Barışçıl Politika: Atatürk'ün barışa dayalı millî dış politikasının bir başarısı olarak kabul edilir.

KPSS İçin Önemli Notlar:

• Tarih: Montrö Boğazlar Sözleşmesi 20 Temmuz 1936'da imzalandı.
• Katılan Devletler: İngiltere, Sovyetler Birliği, Fransa, Bulgaristan, Romanya, Yunanistan, Japonya, Yugoslavya ve Türkiye.
• Boğazlar Komisyonu: Lozan’da kurulan bu komisyon Montrö ile kaldırıldı.
• Egemenlik: Montrö, Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki tam egemenliğini sağladı.
• Savaş Tehlikesi: Türkiye savaş tehlikesi durumunda Boğazları kapatma hakkına sahiptir.

Sonuç:

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin tam bağımsızlık ilkesine uygun olarak Boğazlar üzerinde kontrol hakkını kazanması açısından önemli bir dönüm noktasıdır. Aynı zamanda, II. Dünya Savaşı öncesi dönemde Türkiye'nin tarafsız kalma politikasını desteklemiş ve bölgesel barışın korunmasına katkı sağlamıştır.