Nasturi Ayaklanması, Şeyh Sait Ayaklanması, İzmir Suikastı, Bozkurt-Lotus Olayı

 

Nasturi Ayaklanması (1924)

✔ Çıkış Yeri ve Nedeni:

• İngiltere'nin kışkırtmaları sonucunda Hakkâri bölgesinde çıkan bir isyandır.
• Bölgedeki Nasturi Hristiyan azınlığın bağımsızlık arayışları ve İngilizlerin bölgedeki etkisini artırma çabaları ayaklanmaya zemin hazırlamıştır.

✔ Sonuçları:

• İsyan, Türkiye Cumhuriyeti'nin askeri müdahalesiyle bastırılmıştır.
• Musul sorununun çözüm sürecini olumsuz etkilemiştir.

Şeyh Sait Ayaklanması (1925)

✔ Çıkış Nedeni:

• Cumhuriyet rejimine karşı çıkan ilk büyük isyandır.
• Hilafetin kaldırılması, laiklik esaslı reformlar ve dini grupların mevcut rejime tepkisi temel nedenlerdir.
• İngiltere'nin Musul üzerindeki çıkarlarını koruma amacıyla isyana destek verdiği bilinmektedir.

✔ Sonuçları:

• İsyan, Ali Fethi Okyar hükümetinin istifasına neden olmuş; yerine İsmet İnönü geçmiştir.
• Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarılarak isyan sert önlemlerle bastırılmıştır.
• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, isyanla bağlantısı olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır.
• Musul Sorunu, Türkiye'nin aleyhine çözülmüş ve Musul İngiltere mandasındaki Irak’a bırakılmıştır.
• Türkiye'de çok partili hayata geçiş süreci sekteye uğramıştır.

İzmir Suikastı (1926)

✔ Planlayanlar:

• Eski İttihatçılar ve Cumhuriyet'in yeniliklerine karşı olan kesimler tarafından planlanmıştır.
• Suikastın amacı, Cumhuriyet rejimini zayıflatmak ve Mustafa Kemal'i ortadan kaldırarak eski düzeni geri getirmektir.

✔ Suikastın Engellenmesi:

• Mustafa Kemal'in İzmir gezisinin bir gün ertelenmesi nedeniyle plan başarısız olmuştur.
• Giritli Şevki isimli kişi, suikastı gerçekleştirecek olanları ihbar etmiş, böylece plan açığa çıkmıştır.

✔ Sonuçları:

• Olay sonrası suikastçılar yargılanmış ve cezalandırılmıştır.
• Cumhuriyet karşıtı muhalefet önemli ölçüde bastırılmıştır.
• Mustafa Kemal’in otoritesi ve Cumhuriyet rejimi daha da güçlenmiştir.

Bozkurt-Lotus Olayı (1926)

✔ Olayın Tanımı:

• Fransız "Lotus" gemisi, Türk "Bozkurt" gemisine çarparak batırmış ve mürettebat kaybına yol açmıştır.
• Türkiye, kazanın kendi karasularında yaşandığını belirterek yargılama hakkı talep etmiştir.

✔ Lahey Adalet Divanı:

• Olay uluslararası bir kriz haline gelmiş ve Lahey Adalet Divanı'na taşınmıştır.
• Türkiye'yi savunan Mahmut Esat Bey, başarılı bir savunma yaparak davayı kazanmıştır.
• Bu başarısı nedeniyle Mahmut Esat Bey'e Bozkurt soyadı verilmiştir.

✔ Sonuçları:

• Türkiye'nin hukuki bağımsızlığı ve yargı yetkisi uluslararası arenada kabul edilmiştir.
• Lozan Antlaşması sonrası Türkiye'nin uluslararası hukukta kazandığı önemli bir zaferdir.

KPSS İçin Önemli Notlar:

• Şeyh Sait İsyanı: Cumhuriyet karşıtı ilk büyük isyan ve çok partili hayata geçişin ertelenmesine sebep olmuştur.
• Nasturi Ayaklanması: İngilizlerin kışkırtmalarıyla ortaya çıkmış, Musul meselesini olumsuz etkilemiştir.
• İzmir Suikastı: Cumhuriyet rejimine karşı gerçekleştirilen en ciddi suikast girişimidir.
• Bozkurt-Lotus Olayı: Türkiye'nin uluslararası arenada bağımsızlık ve yargı yetkisini savunduğu önemli bir dava olarak kabul edilir.