Piaget'in Ahlak Gelişimi Kuramı

 Piaget'in Ahlak Gelişimi Kuramı

Jean Piaget, çocukların zihinsel gelişimi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir psikologdur. Piaget, çocukların moral (ahlaki) gelişimlerini de bilişsel gelişimle paralel olarak incelemiştir. Piaget'in ahlak gelişimi konusundaki kuramı, çocukların ahlaki değerleri nasıl geliştirdiğini ve bu değerlerin zamanla nasıl evrildiğini açıklamaya çalışır. Piaget'in ahlak gelişimi üzerine ortaya koyduğu temel görüş, çocukların ahlaki düşüncelerinin, yaşları ve bilişsel gelişim düzeyleriyle nasıl değiştiğini incelemeye dayanır.

Piaget'e göre, ahlaki gelişim, çocukların sosyal dünyayı anlamalarına paralel olarak gelişir. Ahlak, bireylerin başkalarına karşı ne şekilde davranmaları gerektiği ve toplumun normlarına nasıl uyum sağlamaları gerektiğiyle ilgilidir. Piaget, ahlak gelişimini iki ana dönemde incelemiştir: Heteronom Ahlak ve Otonom Ahlak.

Piaget’e Göre Ahlaki Gelişim Dönemleri

1. Heteronom Ahlak (Çocukluk Dönemi)

   • Yaş Grubu: 4-7 yaş civarı

   • Ahlak Anlayışı: Bu dönemdeki çocuklar, ahlaki kuralları otoriter figürlerden (ebeveynler, öğretmenler vb.) aldıkları şekilde kabul ederler. Çocuklar, kuralların mutlak ve değiştirilemez olduğuna inanırlar. Bu, heteronom ahlak anlayışı olarak adlandırılır. Çocuklar, kuralları dışsal otoritelerden alır ve bu kurallara uymayı beklerler, ancak kuralların ardındaki mantığı anlamazlar.

   • Temel Özellikler:

     • Kuralların değişmez ve mutlak olduğunu düşünürler.

     • Suçluluğu, kural ihlali ile ilişkilendirirler.

     • Olayların sonuçlarına bakarak bir şeyin doğru ya da yanlış olduğunu değerlendirirler. Örneğin, bir çocuğun yaptığı bir yanlış davranışın sonucunda oluşan zararı (örneğin kırılan bir obje) dikkate alarak yanlışlık derecesini değerlendirirler. Bu, sonuç odaklılık olarak adlandırılır.

     • Ceza ve ödül: Çocuklar, kuralları genellikle ceza veya ödül üzerinden anlamlandırırlar.

   • Örnek: Bir çocuk, bir arkadaşına zarar verdiğinde, bu davranışın yanlış olduğunu söylerken, genellikle zararın büyüklüğüne göre bir değerlendirme yapar. Eğer büyük bir zarar olduysa, çocuğa göre daha ciddi bir yanlışlık vardır. Ancak, çocuğun kuralın neden var olduğu veya neyi korumaya çalıştığı hakkında bir anlayışı yoktur.

2. Otonom Ahlak (Ergenlik Dönemi)

   • Yaş Grubu: 10 yaş ve sonrası

   • Ahlak Anlayışı: Bu dönemdeki çocuklar ve ergenler, ahlaki kuralların sadece dışsal otoriteler tarafından belirlenmediğini fark etmeye başlarlar. Kuralların ve değerlerin toplumun bir ürünü olduğunu ve bu kuralların tartışılabilir olduğunu anlarlar. Bu anlayış, otonom ahlak olarak adlandırılır. Çocuklar ve ergenler, kuralların insanlar arasında karşılıklı anlaşmalar olduğunu, kişilerin ve grupların değerlerinin dikkate alınarak şekillendirilebileceğini kabul ederler.

   • Temel Özellikler:

     • Kurallar, insanlar arasında bir anlaşma olarak görülür ve gerektiğinde değiştirilebilir.

     • Kural ihlalleri ve cezalar, yalnızca somut sonuçlarla değil, aynı zamanda bireylerin niyetleriyle de değerlendirilir.

     • Çocuklar, toplumsal normların neden var olduğuna dair daha derin bir anlayış geliştirirler.

     • Kişisel sorumluluk, vicdan ve adalet gibi kavramlar bu dönemde gelişir.

   • Örnek: Çocuklar, bir arkadaşlarına zarar verdiklerinde, bunun neden kötü olduğunu ve bunun arkadaşlarının haklarına saygı göstermediğini anlayabilirler. Ayrıca, bir kuralın niye var olduğunu sorgulayarak, kuralları toplumsal bağlamda ele alırlar. Örneğin, bir çocuk bir oyunda kural ihlali yapmışsa, bu davranışı sadece ceza ile değil, aynı zamanda kuralların adil olup olmadığına dair bir sorgulama ile değerlendirir.

Piaget’in Ahlak Gelişimi ile İlgili Temel Görüşleri

1. Ahlak, Bilişsel Gelişimle Paralel Olarak Gelişir: Piaget, çocukların bilişsel gelişimlerinin ahlaki düşüncelerini de etkilediğini savunur. Çocukların düşünme biçimleri geliştikçe, kurallara ve toplumsal normlara dair anlayışları da gelişir. Başlangıçta sadece dışsal kuralları kabul ederken, zamanla kuralların ve ahlaki değerlerin daha soyut bir şekilde anlaşılmaya başlanması, bilişsel gelişimin bir yansımasıdır.

2. Ahlak, Toplumsal Etkileşimlerle Gelişir: Piaget, çocukların ahlaki gelişimlerinin yalnızca bireysel değil, aynı zamanda sosyal etkileşimler yoluyla şekillendiğini belirtir. Çocuklar, başkalarıyla etkileşime girerek, onların bakış açılarını öğrenir ve bu da onların ahlaki değerlerinin gelişmesine yardımcı olur.

3. Ahlaki Kararlar, Niyetlere Dayanmalıdır: Piaget'e göre, çocukların ve ergenlerin gelişmiş ahlaki düşünceleri, yalnızca sonuçlara odaklanmakla kalmaz; aynı zamanda davranışın niyetlerini de dikkate alır. Yani, bir davranışın sonucundan çok, bu davranışın arkasındaki niyet ve amacın değerlendirilmesi gerekir.

Sonuç

Piaget’in ahlak gelişimi kuramı, çocukların ahlaki düşünme biçimlerinin, bilişsel gelişimleriyle paralel olarak evrildiğini ve toplumsal etkileşimlerle şekillendiğini vurgular. Heteronom ahlak ve otonom ahlak arasındaki geçiş, çocukların bireysel ve toplumsal düzeydeki kuralları ve değerleri anlamalarını sağlar. Piaget’e göre, ahlaki gelişim sadece belirli kuralların öğrenilmesi değil, aynı zamanda bu kuralların neden var olduğunu, nasıl esnetilebileceğini ve başkalarına saygı gösterme gibi değerlerin gelişimini içerir. Bu süreç, bireylerin toplumsal normlara uyum sağlamaları ve ahlaki sorumluluklarını yerine getirmeleri için önemlidir.