Programlı Öğretim

 Programlı Öğretim (Skinner), B.F. Skinner tarafından geliştirilen ve davranışçı psikolojiye dayanan bir öğretim yöntemidir. Skinner'ın edimsel koşullanma (operant conditioning) teorisinden esinlenen programlı öğretim, öğrencilerin kendi hızlarında ve aşamalı olarak öğrenmesini sağlamayı amaçlar. Bu öğretim modelinde, öğrenciler küçük adımlarla bilgi edinirler ve her aşamada, doğru ya da yanlış oldukları konusunda geri bildirim alırlar.

Programlı Öğretimin Temel Özellikleri

1. Küçük Adımlar İlkesi:

   • Öğrenilecek konu, küçük, anlamlı birimlere ayrılır. Bu, öğrencinin ilerlemesi için her birimini tek tek öğrenmesini ve bir sonraki aşamaya geçmeden önce bir önceki aşamayı tam olarak öğrenmesini sağlar. Böylece, öğrenciler, büyük ve karmaşık konuları daha kolay öğrenebilirler.

   Örnek:

   • Bir dil dersinde, dilbilgisi kavramları önce basitten karmaşığa doğru sıralanır. Öğrenci, basit bir konu olan "fiil"i öğrendikten sonra, daha karmaşık bir konu olan "fiil zamanları"na geçer.

2. Etkin Katılım İlkesi:

   • Öğrenciler, her aşamada programla sürekli etkileşimde bulunurlar. Her küçük adımda öğrenciye sorular sorularak, öğrencinin öğrendiği bilgilerin doğruluğu kontrol edilir. Bu, öğrencinin aktif olarak katılım göstermesini sağlar ve öğrenme sürecine dahil olmasını teşvik eder.

   Örnek:

   • Öğrenciye, yeni öğrendiği bir bilgi ile ilgili kısa bir test yapılır. Sorular, öğrencinin daha ileri düzeydeki öğrenmeye geçmeden önce anlamlı şekilde katılım göstermesini sağlar.

3. Anında Düzeltme İlkesi:

   • Öğrenci, verdiği yanıtın doğruluğunu hemen öğrenir. Eğer yanlış cevap verirse, öğrenciye doğruyu öğrenebilmesi için geri bildirim verilir ve düzeltilir. Bu, yanlış öğrenmenin önüne geçer ve öğrencinin öğrenme sürecinde sürekli olarak doğru bilgiye yönlendirilmesini sağlar.

   Örnek:

   • Öğrenci yanlış bir cevap verdiğinde, program öğrenciyi doğru cevaba yönlendirecek açıklamalar yapar ve öğrencinin hatasını düzeltmesine olanak tanır.

4. Başarı İlkesi:

   • Öğrencinin her aşamada başarılı olması sağlanır. Yani, öğrencinin her adımda soruları doğru şekilde yanıtlaması gerekir. Başarılı olduğu her adımda bir sonraki adımda ilerleyebilir. Bu, öğrencinin motivasyonunu artırır ve öğrenme sürecinde başarısızlık hissini en aza indirir.

   Örnek:

   • Öğrenci, önceki soruları doğru cevaplarsa, yeni bir bilgiye geçer. Eğer yanlış cevaplar verirse, yanlışları düzeltip doğru cevabı bulana kadar ilerlemesi engellenir.

5. Bireysel Hız İlkesi:

   • Programlı öğretim, her öğrencinin kendi hızında öğrenmesini sağlar. Hızlı öğrenen öğrenciler, diğerlerini beklemeden ilerleyebilirken, daha yavaş öğrenen öğrenciler de daha fazla zaman harcayarak öğrenme sürecini tamamlarlar. Bu, öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alan bir öğretim modelidir.

   Örnek:

   • Bir öğrenci, basit bir konuya çok hızlı bir şekilde hâkim olabilir ve ilerleyebilirken, başka bir öğrenci aynı konuda daha fazla zamana ihtiyaç duyabilir ve öğrenmeye devam edebilir.

Programlı Öğretimin Yararları

1. Aktif Katılım ve Güdüleme:

   • Öğrencinin sürekli olarak aktif tutulması sağlanır. Program, öğrenciyi öğrenmeye teşvik eder ve motivasyon sağlar. Ayrıca öğrencilerin öğrenme sürecine katılımını artırır.

2. Hazırbulunuşluk Düzeyine Uygun Öğrenme:

   • Öğrenciye, hazırbulunuşluk düzeyine uygun seviyede bilgi verilir. Bu, öğrencinin zamanını verimli kullanmasını sağlar, çünkü öğrenci ya da dersin içeriği öğrencinin seviyesinin altında veya üstünde olmaktan kaçınılır.

3. Bireysel Hızla Öğrenme:

   • Öğrenciler, kendi hızlarında öğrenir. Bu, hızlı öğrenen öğrencilerin ilerlemelerini hızlandırmalarına olanak verirken, yavaş öğrenen öğrencilerin de daha fazla zaman harcayarak başarılı olmasını sağlar.

4. Tekrar Etme ve Düzeltme İmkanı:

   • Öğrenci, anlamadığı veya yanlış öğrendiği konularda istediği kadar tekrar yapabilir. Bu da öğrencilerin konuları tamamen öğrenmesini sağlar.

5. Öğretmenin Yükünü Hafifletme:

   • Öğretmen, tek tek öğrencilere ders anlatmak yerine, daha çok öğrencilerin hatalarını düzelterek rehberlik eder. Bu sayede öğretmenin iş yükü hafifler.

6. Anında Geri Bildirim:

   • Öğrenci, her doğru ya da yanlış cevabında anında geri bildirim alır. Bu, öğrencinin öğrenmesini hızlandırır ve yanlışları hızla düzeltmesine olanak tanır.

Programlı Öğretimin Sınırlılıkları

1. Disiplinlerin Zorlukları:

   • Programlı öğretimin her disiplin için uygulanması kolay olmayabilir. Özellikle soyut ve geniş kapsamlı konularda, küçük adımlara bölmek zor olabilir.

2. İçerik Parçalanması:

   • Programlı öğretim, konuları çok küçük parçalara böldüğü için, öğrencinin büyük resmi görmesi ve sentez yapabilmesi zorlaşabilir. Konuların aşırı parçalanması, öğrencinin kavrayışını sınırlayabilir.

3. Bireysel Etkileşimin Azalması:

   • Öğrencilerin, diğer öğrencilerle etkileşime girmeleri sınırlıdır. Bu, grup tartışmaları, sosyal öğrenme gibi önemli unsurları ortadan kaldırabilir.

4. Araçların Maliyetli Olması:

   • Programlı öğretim genellikle yazılım veya bilgisayar tabanlı sistemler gerektirir. Bu, bazen maliyetli olabilir ve her okulda uygulanması zor olabilir.

5. Öğretmenlerin Yeniden Eğitim Gereksinimi:

   • Programlı öğretimi kullanmak için öğretmenlerin yeni bir eğitim alması gerekebilir. Bu, öğretmenlerin eski öğretim tekniklerinden çıkmalarını ve yeni bir yaklaşımı benimsemelerini zorlaştırabilir.

6. Değerlendirmeye Ağırlık Verme:

   • Programlı öğretim genellikle öğrencinin doğru yanıtları vermesi üzerine odaklanır. Bu, öğrencilerin sadece bilgiye dayalı öğrenmelerini teşvik edebilir ve daha derin, yaratıcı düşünme süreçlerini ihmal edebilir.

Sonuç

Programlı öğretim, öğrencilerin bireysel hızlarına göre öğrenmelerini ve sürekli geri bildirim alarak gelişmelerini sağlar. Bu yöntem, özellikle tekrara dayalı ve belirli hedeflere odaklanan öğrenme süreçlerinde etkili olabilir. Ancak, her disiplin için uygun olmayabilir ve içeriğin fazla parçalanması gibi sınırlamaları vardır. Eğitimde öğrencinin aktif katılımını artırarak, öğretim sürecinin daha verimli hale gelmesini sağlayabilir.