Psikoloji Ekolleri Ve Psikolojide Araştırma Yöntemleri

 

Psikoloji Ekolleri ve Psikolojide Araştırma Yöntemleri

Psikoloji, insan davranışını, düşünce süreçlerini, duyguları ve bunların temelinde yatan zihinsel süreçleri inceleyen bir bilim dalıdır. Psikolojide çeşitli ekoller, farklı bakış açıları ve araştırma yöntemleri ile insan davranışını anlamaya çalışmaktadır. İşte psikolojinin temel ekolleri ve araştırma yöntemleri hakkında detaylı bir açıklama:

---

Psikoloji Ekolleri

1. Davranışçılık (Behaviorizm)

   • Temsilciler: John B. Watson, B.F. Skinner, Ivan Pavlov.

   • Temel Görüş: Davranışçılık, insan davranışını gözlemler ve ölçülebilir şekilde inceler. İçsel zihinsel süreçlerin gözlemlenemediğini savunur ve yalnızca gözlemlenebilir davranışların bilimsel araştırmaya değer olduğunu belirtir.

   • Önemli Kavramlar: Koşullanma (Pavlov'un klasik koşullanma ve Skinner'ın edimsel koşullanma), uyarıcı-yanıt ilişkisi.

   • Araştırma Yöntemi: Deneysel yöntemler ve gözlem.

2. Psikanaliz

   • Temsilciler: Sigmund Freud, Anna Freud.

   • Temel Görüş: Psikanaliz, bireylerin davranışlarını bilinçaltındaki dürtüler, geçmiş deneyimler ve içsel çatışmaların şekillendirdiğini savunur. Psikanaliz, insan ruhunun derinliklerinde yatan bilinçdışı süreçleri keşfetmeye çalışır.

   • Önemli Kavramlar: Bilinçdışı, savunma mekanizmaları, Oedipus kompleksi, cinsel gelişim evreleri.

   • Araştırma Yöntemi: Rüyaların analizi, serbest çağrışım, terapötik görüşmeler.

3. Humanist Psikoloji

   • Temsilciler: Abraham Maslow, Carl Rogers.

   • Temel Görüş: İnsanların doğasında iyilik ve büyüme potansiyelinin bulunduğu savunulur. Bireysel özgürlük, kendini gerçekleştirme, öz saygı gibi insanın olumlu yönleri ön plana çıkarılır.

   • Önemli Kavramlar: Kendini gerçekleştirme, Maslow'un İhtiyaçlar Hiyerarşisi, terapötik ilişki.

   • Araştırma Yöntemi: Nitel araştırmalar, bireysel görüşmeler, olgusal incelemeler.

4. Bilişsel Psikoloji

   • Temsilciler: Jean Piaget, Jerome Bruner, Ulric Neisser.

   • Temel Görüş: İnsanların çevreleriyle etkileşimde bulunduklarında bilgi işleme süreçlerinin (düşünme, bellek, dil, algı) nasıl işlediği üzerine odaklanır. Bilişsel psikoloji, insanların bilgi işleme, öğrenme ve problem çözme süreçlerini araştırır.

   • Önemli Kavramlar: Bellek, algı, dil, problem çözme, karar verme.

   • Araştırma Yöntemi: Deneysel araştırmalar, gözlem, anketler, bilişsel testler.

5. Sosyal Psikoloji

   • Temsilciler: Kurt Lewin, Leon Festinger, Stanley Milgram.

   • Temel Görüş: Sosyal psikoloji, bireylerin toplumsal etkileşimleri, gruplar içindeki davranışları, toplumsal normlar ve etkileşimlerin birey üzerindeki etkilerini inceler.

   • Önemli Kavramlar: Sosyal etkileşim, grup dinamikleri, toplumsal normlar, sosyal kimlik.

   • Araştırma Yöntemi: Deneysel araştırmalar, anketler, gözlemler.

6. Evrimsel Psikoloji

   • Temsilciler: Charles Darwin, Leda Cosmides, John Tooby.

   • Temel Görüş: Evrimsel psikoloji, insan davranışlarını, düşüncelerini ve duygularını evrimsel süreçler çerçevesinde anlamaya çalışır. İnsanların evrimsel geçmişlerinden gelen biyolojik ve psikolojik eğilimlerin, davranışlarını nasıl şekillendirdiğini inceler.

   • Önemli Kavramlar: Doğal seçilim, evrimsel adaptasyonlar, insan doğası.

   • Araştırma Yöntemi: Çapraz kültürel karşılaştırmalar, evrimsel modelleme, deneysel araştırmalar.

---

Psikolojide Araştırma Yöntemleri

Psikolojik araştırmalar, insan davranışını anlamak için çeşitli bilimsel yöntemleri kullanır. Bu yöntemler, hem niceliksel hem de niteliksel veriler toplamak için kullanılır ve her biri farklı bir bakış açısı sağlar.

1. Deneysel Yöntem

   • Açıklama: Araştırmacı, bağımsız değişkeni (kontrol edilen faktör) manipüle ederek bağımlı değişkeni (gözlemlenen sonuç) ölçer. Bu yöntem, nedensel ilişkilerin belirlenmesine olanak tanır.

   • Örnek: Bir grup denek üzerinde yeni bir eğitim yönteminin etkilerini test etmek.

2. Gözlem Yöntemi

   • Açıklama: Bireylerin doğal ortamlarında gözlemlenmesiyle yapılan bir araştırma yöntemidir. Gözlemci, denekleri müdahale etmeden izler.

   • Örnek: Çocukların oyun alanındaki sosyal etkileşimlerinin incelenmesi.

3. Anket ve Testler

   • Açıklama: İnsanların düşünceleri, inançları, duyguları ve davranışları hakkında veri toplamak için kullanılır. Anketler, genellikle büyük gruplardan veri toplamak için uygundur.

   • Örnek: Bir toplulukta depresyon seviyelerini ölçen bir anket.

4. Vaka Çalışması (Case Study)

   • Açıklama: Bireysel ya da küçük grup üzerinde derinlemesine bir inceleme yapılır. Özellikle nadir durumlar veya özel vakalar üzerinde yoğunlaşılır.

   • Örnek: Bir psikolojik bozukluğu olan bir bireyin tedavi sürecinin incelenmesi.

5. Korrelasyonel Yöntem

   • Açıklama: İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi inceleyen bir yöntemdir. Ancak, bu yöntem nedensellik ilişkisi kurmaz, yalnızca ilişkiyi belirler.

   • Örnek: Okul başarıları ile stres düzeyleri arasındaki ilişkiyi araştırmak.

6. Beyin Görüntüleme ve Nöropsikolojik Yöntemler

   • Açıklama: Beynin yapısını ve fonksiyonlarını incelemek için kullanılan modern teknolojik yöntemlerdir. MR, EEG, PET gibi teknikler kullanılarak beyindeki aktivite gözlemlenir.

   • Örnek: Duygusal tepkilerin beynin hangi bölgelerinde ortaya çıktığını incelemek.

7. Nitel Yöntemler (Qualitative Methods)

   • Açıklama: İnsanların deneyimlerini, duygularını, anlamlarını ve bakış açılarını derinlemesine anlamak için kullanılır. Görüşmeler, odak grup çalışmaları ve içerik analizi gibi teknikler içerir.

   • Örnek: Bireylerin aile içi ilişkilerini anlatan derinlemesine görüşmeler.

---

Sonuç:

Psikoloji ekollerindeki farklı yaklaşımlar, insan davranışını anlamaya yönelik çok çeşitli bakış açıları sunar. Davranışçılıktan psikanalize, bilişsel psikolojiden sosyal psikolojiye kadar her bir ekol, insan zihnini ve davranışını farklı bir perspektiften incelemektedir. Psikolojide kullanılan araştırma yöntemleri ise bu teorilerin test edilmesi, insan davranışlarının ve zihinsel süreçlerinin daha iyi anlaşılması için oldukça önemlidir.