Türgeşler Türgeşler’in bilinen en önemli hükümdarı kimdir? Baga Tarkan, Türk tarihinde neyle tanınır? Sulu Kağan zamanında hangi devlete karşı mücadele edilmiştir? Sulu Kağan, Orta Asya’da neyin yayılmasını engellemiştir?
Türgeşler - Detaylı Konu Anlatımı
1. Türgeşlerin Kökeni ve Kuruluşu
- Köken: Türgeşler, Batı Göktürk Kağanlığı'nın yıkılmasından sonra Batı Türkistan bölgesinde ortaya çıkmış bir Türk topluluğudur.
- Kuruluş: 7. yüzyılın sonlarında, Baga Tarkan önderliğinde kurulmuşlardır. Batı Göktürklerin mirasını devralmışlar ve Orta Asya’da önemli bir güç hâline gelmişlerdir.
- Bağımsızlık Mücadelesi: Türgeşler, Batı Göktürklerin ardından gelen Çin hakimiyetine karşı bağımsızlık mücadelesi vermişlerdir. Bu mücadelede başarı sağlayarak kendi devletlerini kurmuşlardır.
🔹 Önemli Not: Türgeşler, bağımsızlık mücadelesi sırasında Göktürklerden sonra bölgedeki en etkili Türk devleti hâline gelmiştir.
2. Türgeş Devleti'nin Yönetim ve Teşkilatlanması
- Devlet Yönetimi: Türgeşlerde merkezi otorite güçlüdür. Hükümdarların başında "Kağan" unvanını taşıyan liderler bulunurdu.
- Boylar Birliği: Türgeşler, çeşitli boyların birleşmesiyle oluşmuş bir konfederasyondu. Bu nedenle boy beylerinin yönetimde etkili olduğu söylenebilir.
- Askerî Yapı: Türgeşler, askerî güçlerini genellikle süvari birlikleri üzerine kurmuşlardır. Göçebe bir toplum olmalarına rağmen belirli merkezlerde yerleşik hayat da yaşamışlardır.
🔹 Önemli Not: Türgeşlerin askerî yapısı, hem göçebe geleneklere dayanır hem de yerleşik hayata geçişin izlerini taşır.
3. Türgeşlerin Ekonomik ve Kültürel Hayatı
- Ekonomi: Türgeşler, hayvancılık, ticaret ve ziraatla uğraşmışlardır. Çin ve Batı ülkeleriyle ticaret yapmışlardır.
- Para Basımı: Türgeşler, Baga Tarkan döneminde kendi adına para bastırarak ekonomik anlamda güçlenmişlerdir. Bu, Türk tarihinde kendi adına para bastıran ilk hükümdar olarak kaydedilmiştir.
- Kültür: Göçebe hayat tarzı devam etse de yerleşik hayata da geçiş yapmışlardır. Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletlerinden biri olma özellikleri vardır.
🔹 Önemli Not: Türgeşlerin para bastırması, ekonomik bağımsızlıklarını ve egemenliklerini simgeler.
4. Türgeşlerin Din ve İnanç Sistemi
- Gök Tanrı İnancı: Türgeşler, diğer Türk toplulukları gibi Gök Tanrı inancına sahiptir.
- Şamanizm: Şamanizm, toplumun ruhani liderleri olan şamanlar aracılığıyla yaşatılmıştır.
- İslamiyet'le Karşılaşma: Emevilerle olan mücadeleler sonucunda İslamiyet'le tanışmışlardır. Ancak bu dönemde İslamiyet'i kabul etmemişlerdir.
🔹 Önemli Not: Sulu Kağan, Emevilerle yaptığı mücadelelerle İslamiyet’in Orta Asya'da yayılmasını bir süre engellemiştir.
5. Türgeşlerin Siyasi ve Askerî Mücadeleleri
- Çin ile Mücadele: Türgeşler, Batı Göktürkler yıkıldıktan sonra Çin'in Orta Asya'daki yayılmacı politikasına karşı direnmişlerdir.
- Emevilerle Mücadele: İslam orduları (Emeviler) Orta Asya’ya yöneldiğinde Türgeşler, Sulu Kağan önderliğinde Araplara karşı direnmişlerdir. Bu mücadeleler, İslamiyet’in Orta Asya’da yayılmasını bir süre engellemiştir.
- Karluklar ve Araplarla Mücadele: Türgeşler, Karluklar ve Araplarla da mücadele etmek zorunda kalmışlardır. Zamanla bu mücadeleler Türgeşlerin zayıflamasına neden olmuştur.
🔹 Önemli Not: Türgeşler, Orta Asya'da İslamiyet'in yayılmasını geciktiren önemli bir güç olarak tarihe geçmişlerdir.
6. Türgeşlerin Dağılması ve Yıkılışı
- İç Karışıklıklar: Türgeşler, boylar arasındaki iç çekişmeler nedeniyle zayıflamışlardır.
- Dış Tehditler: Karluklar, Araplar ve Çinlilerin baskıları devleti yıpratmıştır.
- Karlukların Baskısı: Karluklar, Türgeşler üzerinde güçlü bir baskı kurmuş ve onların yıkılmasına neden olmuştur.
🔹 Önemli Not: Türgeşler, Karluklar ve Araplar arasındaki çatışmalar sonucunda yıkılmıştır.
7. Türgeşlerin Tarihî Önemi
✅ Baga Tarkan döneminde para basarak Türk tarihinde bir ilki gerçekleştirmişlerdir.
✅ Sulu Kağan önderliğinde Emevilerle mücadele ederek Orta Asya'da İslamiyet'in yayılmasını engellemişlerdir.
✅ Orta Asya'da Çin, Arap ve diğer Türk boylarıyla mücadele ederek siyasi dengeleri değiştirmişlerdir.
✅ Batı Göktürklerin mirasını devralarak Orta Asya'nın siyasi liderlerinden biri olmuşlardır.
8. KPSS İçin Özet ve Önemli Bilgiler
| Konu | Bilgi | KPSS İçin Önemli Not |
|---|---|---|
| Baga Tarkan | Para bastıran ilk Türk hükümdar | Ekonomik bağımsızlık simgesi |
| Sulu Kağan | Emevilerle mücadele etti | İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını engelledi |
| Karluklar | Türgeşlerin yıkılmasına neden oldular | Karluklar, Türgeşlerin sonunu getirmiştir |
| Orta Asya'da İslamiyet | Türgeşler döneminde yayılamadı | Sulu Kağan'ın direnişi sebebiyle |
| Çin ile ilişkiler | Çin'in yayılmacılığına karşı durdular | Orta Asya'da Çin etkisini sınırladılar |
9. KPSS Çalışma Önerileri:
📌 Baga Tarkan'ın para bastırması ve bunun anlamını öğrenin.
📌 Sulu Kağan'ın Emevilerle mücadelesi üzerinde durun.
📌 Türgeşlerin Orta Asya'nın siyasi yapısına etkilerini iyi kavrayın.
📌 Karluklar ile ilişkilerini ve yıkılış süreçlerini not edin.
📌 Orta Asya'daki İslamiyet'in yayılma sürecinde Türgeşlerin rolünü unutmayın.
İşte Türgeşler konusuyla ilgili soru-cevaplar:
Soru 1: Türgeşler'in bilinen en önemli hükümdarı kimdir?
Cevap: Baga Tarkan.
Soru 2: Kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarı kimdir?
Cevap: Baga Tarkan.
Soru 3: Türgeşler hangi hükümdar döneminde Emevilerle mücadele ederek İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını engellemiştir?
Cevap: Sulu Kağan döneminde.
Yorumlar
Yorum Gönder