Türk-İslamTarihi Kültür ve Medeniyet

 

Türk-İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti 

Hükümdarlık Sembolleri

Türk-İslam devletlerinde hükümdarlık yetkisini ve gücünü temsil eden semboller şunlardır:

• Hutbe: Hükümdar adına okunan dua, bağımsızlık göstergesidir.
• Çetr: Hükümdarın başına tutulan güneşliktir.
• Sikke: Hükümdar adına basılan para, bağımsızlık göstergesidir.
• Tuğra: Hükümdarın imzası veya mühürdür.
• Hilat: Hükümdara verilen onur elbisesidir.
• Asa: Hükümdarın güç ve otoritesini simgeler.
• Tıraz: Hükümdar adına dokunan özel kumaşlardır.
• Alem: Bayrak veya sancaktır.

Devlet Yönetimi ve Divanlar

Türk-İslam devletlerinde yönetim işleri çeşitli divanlar aracılığıyla yürütülmüştür. Her divanın farklı bir sorumluluğu vardır:

• Divan-ı İstifa: Mali işlerden sorumludur.
• Divan-ı İnşa: İç ve dış yazışmalardan sorumludur.
• Divan-ı İşraf: İdari ve mali denetim yapar.
• Divan-ı Arz: Askeri işlerden sorumludur.
• Divan-ı Berid: Haberleşme işlerini düzenler.
• Divan-ı Mezalim: Siyasi davalara bakan yüksek mahkemedir.
• Divan-ı Hatun: Hükümdarın eşinin hizmetlerinden sorumludur.

Eğitim ve Bilim

• Medreseler: Eğitim kurumlarıdır.
  • Hoca: Müderris
  • Öğrenci: Softa
  • Diploma: İcazetname
• Sanatçılar ve Sanatlar:
  • Cam boyama: Vitray
  • Gümüş işleme: Telkari
  • Kitap süsleme: Tezhip (sanatçıya Müzehhip denir)
  • Minyatür: Kitap resmi (sanatçıya Nakkaş denir)
  • Hat: Arapça'yı güzel yazma sanatı (sanatçıya Hattat denir)

Görevliler ve Ünvanlar

• Camedar: Hükümdarın kıyafetlerinden sorumlu.
• Emir-i Alem: Bayraklardan sorumlu.
• Serhenk: Hükümdarın geçtiği yolları düzenler.
• Emir-i Ahur: Atların bakımından sorumludur.
• Silahtar: Silahların taşınması ve korunmasından sorumludur.
• Hacibü'l Hüccap: Hükümdar ve halk arasındaki ilişkileri düzenler.
• Tamgacı: Hükümdarın yazışmalarından sorumludur.
• Amil: Vergi memurudur.
• Ulak: Haberleşmeden sorumludur.
• Amid: Sivil yöneticidir.
• Muhtesip: Belediye işlerinden sorumludur.
• Şıhne: Askeri validir.
• Atabey: Hükümdarın oğullarının eğitmenidir.

Toprak Yönetimi

• Has Topraklar: Geliri hükümdara aittir.
• Vakıf Topraklar: Geliri hayır kurumlarına gider.
• Öşri Topraklar: Müslümanlara aittir.
• Haraci Topraklar: Gayrimüslimlere aittir.
• İkta Topraklar: Mülkiyeti devlete, kullanım hakkı ikta sahiplerine aittir.

Vergiler

• Öşür: Müslümanlardan alınan ürün vergisi.
• Haraç: Gayrimüslimlerden alınan ürün vergisi.
• Cizye: Gayrimüslimlerin askerlik karşılığı verdiği vergi.

Mahkemeler

• Şer'i Mahkemeler: İslam hukukuna dayanan mahkemelerdir.
• Örfi Mahkemeler: Türk geleneklerine dayanan mahkemelerdir.
  • Başında Emir-i Dad bulunur.
• Kazasker: Askeri davalara bakan hâkimdir.

Askeri Sistem

• Hassa Askerleri: Hükümdarı koruyan askerlerdir.
• Gulaman-ı Saray: Savaş esirlerinden ve çocuklardan yetiştirilen askerlerdir.
• Sipahi: Atlı birliklere verilen addır.

Mimari ve Sosyal Yapılar

• Bedesten: Ticaret yapılan kapalı çarşılar.
• Arasta: Aynı ürünü satan dükkânların bulunduğu çarşı bölümleri.
• İmarethane: Yoksullara yemek veren yerler.
• Darüşşifa: Hastaneler.
• Kümbet: Önemli kişilere yapılan mezarlar.
• Bimarhane: Akıl hastalarının tedavi edildiği yerler.
• Külliye: Cami, medrese, kütüphane gibi yapıları içeren büyük kompleksler.

KPSS İçin Özet

Kavram	Anlamı
İkta Toprak	Mülkiyet devlete, kullanım hakkı kişiye ait.
Öşür	Müslümanlardan alınan ürün vergisi.
Cizye	Gayrimüslimlerin askerlik vergisi.
Sipahi	Atlı asker.
Hassa Askerleri	Hükümdarı koruyan askerler.
Divan-ı İstifa	Mali işlerden sorumlu.
Serhenk	Yolları düzenler.
Muhtesip	Belediye işleriyle ilgilenir.
Bimarhane	Akıl hastalarının tedavi edildiği yer.
İcazetname	Diploma.