Türkiye'nin Kıvrım Dağları (Orojenez - Dağ Oluşumu)

Türkiye'nin Kıvrım Dağları (Orojenez - Dağ Oluşumu)

Kıvrım dağları, levha hareketleri sonucu tortul tabakaların yanal baskılarla kıvrılması ve yükselmesiyle oluşur. Bu süreçte, tabakaların üst kısımlarında yükselen bölgelere antiklinal, çukur kalan bölgelere ise senklinal adı verilir. Türkiye, Alp-Himalaya Orojenezi kuşağında yer aldığından genç kıvrım dağları açısından oldukça zengindir.

Kıvrım Dağlarının Oluşum Süreci:

1. Levha Hareketleri: Afrika ve Avrasya levhalarının sıkışması sonucu Anadolu yarımadası büyük bir yanal basınca maruz kalır.
2. Tortul Tabakaların Birikimi: Geçmiş jeolojik dönemlerde deniz tabanında biriken tortul tabakalar sıkışır ve kıvrılır.
3. Antiklinal ve Senklinal: Yükselen bölgelere antiklinal, çöken bölgelere senklinal denir.
4. Yükselme ve Dağların Oluşumu: Kıvrılma hareketiyle dağlar oluşur ve yükselmeye devam eder.

Kıvrım Dağlarının Genel Özellikleri:

• Genç dağlar oldukları için yükseklikleri fazladır.
• Dağlar genellikle doğu-batı doğrultusunda uzanır.
• Türkiye'nin birçok yerinde görülmesine rağmen özellikle Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde yoğundur.
• Alp-Himalaya Dağ Sistemi'nin bir parçasıdır.
• Deprem riskinin yüksek olduğu bölgelerdir.
• Tarıma uygun ovaların oluşumunda önemli rol oynarlar.

Bölgelere Göre Türkiye'nin Kıvrım Dağları:

1. Karadeniz Bölgesi:

• Kuzey Anadolu Dağları: Bolu, Küre, Ilgaz, Canik, Giresun, Yalnızçam, Mescit Dağları.
• Bölgenin genelinde kıyıya paralel uzanan kıvrım dağları vardır. Bu durum, kıyı ile iç kesimler arasında ulaşımı zorlaştırır.

2. Akdeniz Bölgesi:

• Toros Dağları: Akdağlar, Bey Dağları, Katrancık, Sultan Dağları, Dedegöl, Geyik, Bolkar, Aladağlar, Binboğa Dağları.
• Toroslar, kıyıya paralel uzandığı için deniz etkisini iç bölgelere taşımaz. Ayrıca birçok yayla turizmi alanına ev sahipliği yapar.

3. Marmara Bölgesi:

• Yıldız Dağları: Bölgenin kuzeybatısında yer alır.
• Samanlı Dağları: İzmit Körfezi'nin güneyinde bulunur.
• Bu bölgede kıvrım dağları daha azdır, kırıklı yapı dağları daha fazladır.

4. Ege Bölgesi:

• Murat Dağları: Uşak ve Kütahya sınırında bulunur.
• Emir Dağları: Afyonkarahisar çevresindedir.
• Kıvrım dağları sınırlıdır; bu bölgede daha çok horst-graben sistemi hakimdir.

5. İç Anadolu Bölgesi:

• Sündiken Dağları: Eskişehir çevresinde.
• Sivrihisar Dağları: Sivrihisar bölgesinde.
• Elmadağ: Ankara'nın doğusunda yer alır.
• Tecer Dağları: Sivas yakınlarında bulunur.
• Sultan Dağları: Afyon ve Konya sınırında.
• Ayaş Dağları: Ankara'da yer alır.

6. Doğu Anadolu Bölgesi:

• Hakkari Dağları: Bölgenin güneydoğusunda.
• Cilo Dağları: Türkiye'nin en yüksek dağ gruplarındandır.
• Palandöken Dağları: Erzurum çevresinde.
• Bingöl Dağları: Bingöl ilinde yer alır.
• Mercan Dağları: Munzur Dağları'nın devamıdır.
• Allahuekber Dağları: Sarıkamış çevresinde bulunur.
• Karasu-Aras Dağları: Erzurum-Kars platosunda yer alır.

KPSS İçin Önemli Notlar:

• Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar, Türkiye'nin en önemli kıvrım dağlarıdır.
• Antiklinal ve Senklinal kavramları KPSS coğrafya sınavında sıkça sorulur.
• Alp-Himalaya Dağ Sistemi'nin bir parçası olduğumuz için Türkiye'nin dağları genç ve yüksektir.
• Kıvrım dağlarının oluşumunda yanal basınçlar etkilidir.
• Dağların kıyıya paralel uzanması, iç kesimlere deniz etkisinin ulaşmasını zorlaştırır.