Türkiye'nin Platoları

 

Türkiye'nin Platoları (Yaylaları)

Plato, akarsular tarafından yarılıp parçalanmış, genellikle düz ya da hafif dalgalı geniş alanlardır. Türkiye, coğrafi yapısı gereği çeşitli türlerde plato oluşumlarına sahiptir. Platolar, yüksekliklerine ve oluşum özelliklerine göre sınıflandırılır.

Plato Nedir?

• Akarsuların aşındırdığı veya yer kabuğunun tektonik hareketlerle yükselmesi sonucu oluşan geniş düzlüklerdir.
• Tarım, hayvancılık ve yerleşim için uygun alanlardır.
• Genellikle bitki örtüsü bozkır olan, su kaynaklarının sınırlı olduğu yerlerdir.

Türkiye'nin Plato Çeşitleri ve Örnekleri:

Türkiye'nin platoları oluşum özelliklerine göre dört gruba ayrılır:

1. Yatay Duruşlu Platolar
2. Volkanik Platolar
3. Karstik Platolar
4. Aşınım Platoları

1. Yatay Duruşlu Platolar:

Bu platolar, yatay tabakalar halinde biriken tortulların akarsular tarafından yarılmasıyla oluşur. Genellikle İç Anadolu Bölgesi'nde yoğunlaşır.
Özellikleri:

• Tarım ve hayvancılık için elverişlidir.
• Bitki örtüsü bozkırdır.
• Eğim azdır, geniş tarım arazileri vardır.

Başlıca Yatay Duruşlu Platolar:

• Haymana Platosu: Ankara'nın güneyinde yer alır. Tarım ve hayvancılık yapılır.
• Cihanbeyli Platosu: Konya ve Ankara arasında yer alır. Türkiye'nin en geniş platolarından biridir.
• Bozok Platosu: Yozgat çevresindedir. Tahıl tarımı yapılır.
• Obruk Platosu: Konya'nın kuzeyinde bulunur. Karstik obruklar nedeniyle ismi bu şekilde anılır.
• Uzunyayla Platosu: Kayseri ve Sivas sınırında yer alır. Kışların sert geçtiği bir bölgedir.
• Gaziantep ve Adıyaman Platoları: Güneydoğu Anadolu'da yer alır. Tarım, özellikle Antep fıstığı üretimi önemlidir.
• Yazılıkaya Platosu: Afyonkarahisar ve Eskişehir çevresinde bulunur.

2. Volkanik Platolar:

Volkanik faaliyetler sonucunda lavların geniş bir alanı kaplamasıyla oluşan platolardır.
Özellikleri:

• Toprakları volkanik kökenli olduğu için mineral açısından zengindir.
• Hayvancılık yaygındır, tarım daha sınırlıdır.
• Sert ve soğuk iklime sahip bölgelerde bulunur.

Başlıca Volkanik Platolar:

• Erzurum-Kars Platosu: Türkiye'nin en yüksek platosudur. Büyükbaş hayvancılık yaygındır.
• Ardahan Platosu: Sert kara iklimine sahiptir. Hayvancılık ön plandadır.

3. Karstik Platolar:

Karstik yapıya sahip kalker (kireç taşı), jips (alçı taşı) ve dolomit gibi kayaçların erimesiyle oluşan platolardır.
Özellikleri:

• Su kaynakları genellikle yeraltında bulunur.
• Tarımsal faaliyetler sınırlıdır, keçi yetiştiriciliği yaygındır.
• Yer altı mağaraları, obruklar ve düdenler yaygındır.

Başlıca Karstik Platolar:

• Teke Platosu: Antalya çevresinde yer alır. Akdeniz ikliminin etkisi altındadır.
• Taşeli Platosu: Mersin ve Karaman arasında bulunur. Sert karstik yapısı nedeniyle nüfus seyrektir.

4. Aşınım Platoları:

Eski arazilerin akarsu ve rüzgar erozyonuyla aşındırılması sonucu oluşan platolardır.
Özellikleri:

• Yükseltileri genellikle düşüktür.
• Tarıma elverişli alanlar vardır.
• Deniz seviyesine yakın oldukları için iklimi daha ılımandır.

Başlıca Aşınım Platoları:

• Çatalca-Kocaeli Platosu: Türkiye'nin en alçak platosudur. Sanayi ve tarımın yoğun olduğu bir bölgedir. İstanbul ve Kocaeli'nin yer aldığı bu plato, Türkiye'nin en kalabalık ve ekonomik olarak en gelişmiş bölgelerinden biridir.

Platoların Türkiye'deki Dağılımı:

• İç Anadolu Bölgesi: Yatay duruşlu platolar yoğun olarak yer alır. Tarım ve hayvancılık gelişmiştir.
• Doğu Anadolu Bölgesi: Volkanik platolar yaygındır. Yüksek rakımlı, sert iklimli bölgeler.
• Akdeniz Bölgesi: Karstik platolar yer alır. Yer altı suları ve karstik şekiller belirgindir.
• Marmara Bölgesi: Aşınım platoları bulunur. Tarım ve sanayi gelişmiştir.
• Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri: Az sayıda plato bulunur. Tarım ve yerleşim açısından değerlidir.

Platoların Türkiye'deki Önemi:

• Tarım: Tahıl üretimi açısından önemlidir.
• Hayvancılık: Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık gelişmiştir.
• Yerleşim: Nüfusun yoğun olduğu bölgelerde sanayi ve ticaret merkezleri yer alır.
• Turizm: Karstik platolar, mağara ve obruk turizmi için değerlidir.
• Madenler: Bazı platolar, linyit gibi yeraltı kaynaklarına sahiptir.

KPSS İçin Önemli Notlar:

• Türkiye'nin en yüksek platosu Erzurum-Kars, en alçak platosu Çatalca-Kocaeli'dir.
• İç Anadolu Bölgesi, plato çeşitliliği ve genişliği açısından en zengin bölgedir.
• Volkanik platolar hayvancılık için önemlidir, tarım daha sınırlıdır.
• Karstik platolar su kaynaklarının azlığı nedeniyle yerleşim açısından zordur.
• Platoların oluşum özelliklerine dikkat ederek harita üzerinde bölge dağılımlarını öğrenmek önemlidir.