Wilson İlkeleri

 

Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)

Wilson İlkeleri, I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, ABD Başkanı Woodrow Wilson tarafından 8 Ocak 1918 tarihinde yayınlanmıştır. Bu ilkeler, savaş sonrası dünya düzenini belirlemek, kalıcı barışı sağlamak ve milletlerin kendi geleceğini tayin etme hakkını güvence altına almak amacıyla hazırlanmıştır.

Wilson İlkeleri'nin Ortaya Çıkış Nedenleri:

• Kalıcı Barış: Wilson, I. Dünya Savaşı'nın yıkıcı etkilerinden sonra kalıcı bir barışın sağlanmasını hedeflemiştir.
• ABD'nin Savaştaki Rolü: ABD'nin savaşa katılmasıyla birlikte savaştan sonra dünya siyaseti üzerinde etkili olmak istemesi.
• Gizli Antlaşmalara Tepki: Gizli antlaşmalarla yapılan çıkar çatışmalarını önlemek ve şeffaf diplomasi ilkesini savunmak.

Wilson İlkeleri'nin Maddeleri ve Anlamları:

1. Barış Antlaşmaları Herkese Açık Olacak: Gizli antlaşmalar yapılmayacak, uluslararası anlaşmalar açık ve şeffaf olacaktır.

   • Amaç: Gizli antlaşmaların yarattığı güvensizliği ve rekabeti engellemek.

2. Denizler Herkesin Kullanımına Açık Olacak: Savaş ve barış dönemlerinde denizlerde serbest dolaşım hakkı sağlanacak.

   • Amaç: Ticaretin engellenmemesi ve ekonomik çıkar çatışmalarının azaltılması.

3. Ekonomik Engeller Kaldırılacak: Devletler arasında serbest ticaret teşvik edilecek.

   • Amaç: Ekonomik rekabeti azaltmak ve devletler arasındaki ekonomik iş birliğini güçlendirmek.

4. Ticaret Serbestliği Sağlanacak: Gümrük vergileri ve ticari engeller azaltılacak.

   • Amaç: Küresel ekonomik kalkınmayı hızlandırmak.

5. Silahlanma En Alt Düzeyde Olacak: Silahlanma yarışı engellenecek ve askeri güçler sınırlandırılacak.

   • Amaç: Silahlanma yarışının yol açtığı savaş risklerini azaltmak.

6. Yenilen Devletlerden Savaş Tazminatı Alınmayacak: Savaşın mali yükü yenilen devletlere ağır şekilde yüklenmeyecek.

   • Amaç: Aşırı tazminat taleplerinin yeni savaşlara yol açmasını önlemek.

7. Uluslararası Barışı Sağlamak İçin “Milletler Cemiyeti” Kurulacak: Barışın korunması için bir uluslararası örgüt kurulacak.

   • Sonuç: Bu ilke doğrultusunda Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kurulmuştur.

8. Osmanlı Devleti'nde Türklerin Çoğunlukta Olduğu Bölgelerin Egemenliği: Türklerin çoğunlukta olduğu bölgeler Osmanlı Devleti'ne bırakılacak.

   • Önemi: Bu madde, Osmanlı'nın Anadolu'daki topraklarını koruma hakkını savunur gibi görünse de, azınlıkların kendi geleceğini belirleme hakkı verilmesi, Osmanlı'nın parçalanmasına zemin hazırlamıştır.

Wilson İlkeleri'nin Sonuçları ve Önemi:

• Sömürgecilik Anlayışına Karşı: İlkeler, sömürgecilik karşıtı bir söyleme sahip olsa da pratikte sömürgecilik devam etmiştir.
• Barışın Sağlanamaması: Wilson İlkeleri'nin birçok maddesi Paris Barış Konferansı'nda göz ardı edilmiştir.
• Osmanlı'nın Parçalanması: "Milletlerin kendi kaderini tayin hakkı" ilkesi, Osmanlı Devleti'nde yaşayan azınlıkların bağımsızlık taleplerini desteklemiş ve Osmanlı'nın parçalanmasına zemin hazırlamıştır.
• Milletler Cemiyeti: Wilson İlkeleri'ne dayanarak kurulan Milletler Cemiyeti, II. Dünya Savaşı'nı engellemede başarısız olmuştur.